NİKEL

yer kabuğundaki belli başlı elementlerden olup, yüz yıla yakın bir süredir endüstride kullanılmaktadır. Doğada çoğunlukla demirle birlikte olmak üzere sülfürler, arsenürler ve silikatlar (lateritik kökenli) şeklinde bulunur. En önemli nikel mineralleri olarak, nikelin (NiAs), kloantit (NiAs2), pentlandit [(Fe,Ni)S], millerit (NiS), annabergit [(NiMAs] belirtilebilir. Dünyadaki en önemli nikel yatakları Kanada, Yeni Kalendonya, Küba, ABD, Avustralya, Endonezya ve Eski Sovyetler Birliği'nde bulunmaktadır.

Sahip olduğu üstün nitelikler nedeniyle endüstride en çok kullanılan metallerden biridir. Gerek metal ve alaşımları, gerekse paslanmaz çelik olarak geniş kullanım alanları olan bir metaldir. Ticari olarak saf olan (%99.5) dövülmüş ve dökülmüş haldeki nikelin endüstri bakımından geniş ve önemli kullanım alanları vardır. Bunun nedeni nikelin sahip olduğu iyi mekanik ve fiziksel özelliklerin yanı sıra korozyona karşı gösterdiği yüksek dirençtir. Bir çok ticari şekilde bulunan nikel kolaylıkla soğuk ve sıcak işlenebilir, kaynak edilebilir ve tornadan geçirilebilir, yüksek sıcaklıklarda mukavemetini ve sıfırın altındaki sıcaklıklarda ise sünekliğini ve tokluğunu olduğu kadar mukavemetini de mükemmel derecede korur. İşlenmiş nikel, mekanik özelliklerinin çoğu bakımından yumuşak çeliğe benzer fakat çeliğin aksine korozyona karşı yüksek bir mukavemet gösterir. Nikelin korozyona karşı dayanıklı bir metal olarak en fazla göze çarpan özelliklerinden biri de alüminyumun aksine alkalilerin etkisine karşın tam bir mukavemete sahip olmasıdır. Nikel yüksek sıcaklıklarda kırılgan hale gelmez. Soğukta ferromanyetik olan nikel 370 °C'de bu özelliğini kaybeder. Tel ve levha haline getirilebilir. Toz halindeki nikel önemli bir indirgeme katalizörüdür. Örneğin sıvı yağların katılaştırılmasında bu özelliğinden yararlanılır.

Nikel yatakları kökenlerine göre iki tipe ayrılabilir:

1. Mağmatik kökenli nikel yatakları
- Likid mağmasal nikel yatakları: Bu yataklar genelde peridotit ve noritler içinde bulunur. Nikel büyük kütlelerde dissemine olarak, çok ince damarlarda ve çatlak dolgusu olarak bulunur. Bu tipe örnek olarak Kanada'daki Sudbury yatağı verilebilir.
- Hidrotermal nikel yatakları: Bu yataklar başlıbaşına nikel yatakları olmayıp, daha çok kobalt için önemli sayılabilirler.
- Lateritik ve tortul nikel yatakları: Peridotit ve gabroların lateritleşmeleri sonucunda oluşan demirli lateritlerde nikel ve kobalt zenginleşmeleri söz konusudur. Bu tipe örnek olarak Yeni Kalendonya'daki yataklar ve Manisa-Çaldağ yatağı verilebilir

DÜNYADA DURUM

Rezervler
Ortalama % 1 ve daha fazla nikel içeren Dünya nikel kaynaklarının 1 40 milyon ton olduğu tahmin edilmektedir. Bu kaynakların % 60'ı lateritik, %40'ı ise sülfit kökenlidir. Ayrıca okyanus tabanlarındaki, manganlı-nikelli-demirli yumru/nodüllerle okyanusların magnezyumlu kabuklar Dünyanın potansiyel nikel kaynakları olarak değerlendirilebilir.

Dünya nikel rezervleri Tablo 3.1'de verilmiştir. Tabloda Kanada Newfoundland, Labrador'da yeni keşfedilen önemli nikel yatakları rezervlere dahil edilmemiştir. Bilinen nikel yatakları bugünkü talep bazında 38.5 yıl ihtiyacı karşılayabilecek düzeydir. Mevcut işletilebilir rezervin % 40.4'ü Küba, Çin ve Eski Sovyetler Biriliği'nde bulunmaktadır. Gelişmekte olan ülkelerin sahip olduğu oran ise % 28.6'dır.

Maden Üretimi ve Üretim Kapasiteleri

Dünya nikel maden üretimi Tablo 3.2'de verilmiştir. Dünya nikel maden üretimi, nikel içeriği olarak 1995'de 1 000 700 ton, 1996'da 1 033 100 ton olarak gerçekleşmiştir. Maden üretiminin % 36'sını gelişmiş ülkeler, % 32'sini gelişmekte olan ülkeler ve geri kalan % 32' sini Küba, Çin ve Eski Sovyetler Birliğinin gerçekleştirdiği görülmektedir. 1 997 yılı LME fiyatlarıyla maden üretimi değeri, nikel metali bazında, 7.14 milyar US $'dır.

Nikel Maden Üretimi

Dünya birincil nikel üretimi ve üretim kapasiteleri Tablo 3.3'de verilmiştir. 1995 yılında 918 800 ton nikel, 1996 yılında 954 900 ton nikel üretilmiştir. Dünya birincil nikel üretim kapasitesi 1 165 400 tondur. Bu kapasitenin % 57.9'u gelişmiş ülkelerde, % 14.5'i gelişmekte olan ülkelerde ve % 27.6'sı Küba, Çin ve Eski Sovyetler Birliği'nde bulunmaktadır. İkincil kaynaklardan nikel üretimi Tablo 3.4'de verilmiştir. Tabloda hurdalardan paslanmaz çelik üretiminde kullanılmak üzere yapılan nikel üretimi ile birlikte Avrupa Birliği, Japonya ve ABD'de yapılan nikel üretimi yer almaktadır.