İkilemeler

İkileme Nedir? Yapı Yönüyle İkilemeler
MsXLabs.org

Duygu ve düğünceleri daha güçlü ifade edebilmek için yapılan söz tekrarlarıdır. Aynı zamanda yeni anlam türetme yollarından biridir.
İkilemelerle tekrarlar birbirinden farklıdır, tekrarlarda araya virgül girer; fakat ikilemelerde virgül kullanılmaz.

Akşam, akşam, yine akşam… (Tekrar)
Akğam akğam nereden çıktı bu maç. (İkileme)

Bununla birlikte peş peşe gelen fakat ikileme olmayan ifadelere dikkat etmek gerekir. Bu ifadelerde ikileme gibi duran sözcükler cümlenin farklı öğesinde yer alırlar. Halbuki ikilemenin her iki sözcüğü de aynı öğede yer almalıdır.

Dağ dağa kavuşmaz, insan insana kavuşur. (İkileme değil)
El ele tutuşalım. (İkileme)

Oluşumları Bakımından ikilemeler
İkilemeler çeğitli şekillerde oluşturulabilir:

1. Anlamsız iki sözcükten oluşanlar

Eciş bücüş, abur cubur, ıvır zıvır

2. Anlamlı + anlamsız sözcükten oluşanlar

Eski püskü, eğri büğrü, ufak tefek, çoluk çocuk

3. Yakın anlamlı sözcüklerle kurulanlar:

Yalan yanlış, açık seçik,
Kılık kıyafet, mal mülk,

4. Zıt anlamlı sözcüklerle kurulanlar

Az çok, iyi kötü, ileri geri
Sağlı sollu, gece gündüz

5. Yansıma sözcüklerden oluşturulanlar

fiırıl şırıl, mışıl mışıl, tıkır tıkır
Takır takır, horul horul

6. Aynen tekrar yoluyla oluşturulanlar

Güzel güzel, soğuk soğuk
Tatlı tatlı, mavi mavi, açık açık

7. İsim tamlaması şeklindeki ikilemeler

Cömertler cömerti, suyunun suyu
Güzeller güzeli, padişahlar padişahı

8. 'M' eklemeliler

Ev mev, para mara, kitap mitap
Ders mers, iş miş, hediye mediye

9. Hâl eki almış olanlar

Baş başa, kana kana, baştan başa
Biz bize, dişe diş, günden güne

Kaynak

MsXLabs Üye Girişi