Mudanya Mütarekesi

Kurtuluş Savaşı (1919-23) sonunda TBMM Hükümeti ile itilaf Devletleri arasında, Mudanya’da imzalanan ve Türk-Yunan Savaşı’na son veren ateşkes antlaşması (11 Ekim 1922).

Mudanya görüşmelerinde Türk heyetine İsmet Paşa (İnönü) başkanlık etti. Batı Cephesi kurmay başkanı Asım Bey (Gündüz) ve harekât şubesi başkanı Tevfik Bey (Bıyıklıoğlu) da heyette bulunacaktı. Fevzi Paşa (Çakmak) ise görüşmelere katılmayıp danışmanlık yapacaktı, itilaf Devletleri’ni ise Fransız generali Charpy, İngiliz generali Harrington, İtalyan generaİi Monbelli ve Fransız danışman Franklin-Bouillon, Yunanistan’ı General Mazarakis temsil ediyordu.

İsmet Paşa konferansa şu istekleri sundu: Yunanlılar Edirne ve Meriç dahil olmak üzere Doğu Trakya’yı boşaltacak, Doğu Trakya 20 gün içinde TBMM Hükümeti’ne teslim edilecek, Trakya’nın geçici olarak tarafsız güçlere bırakılması halinde bölgedeki Türk yönetiminin herhangi bir saldırıdan korunması için güvence verilecek ve ateşkesin kabulünden başlayarak taraflar askeri yıjınak yapmayacaktı.

İtilaf temsilcileri ise Trakya’nın Yunanlılardan arındırılmasını kabul ediyor, ama Meriç Irmağının doğusunda kalan en önemli noktalara İtilaf birliklerinin yerleştirilmesini planlıyorlardı. Önerilerinde yalnızca Meriç’in adı geçiyor, Karaağaç’tan söz edilmiyordu. İngiliz temsilcisi Harrington’ın uzlaşmaz tutumu nedeniyle görüşmeler birkaç kez kesilerek 10 Ekim 1922’ye değin sürdü. Sonuçta Fransız hükümeti İngiliz temsilcisini ikna etmesi için Lord Curzon nezdinde baskı yaptı ve anlaşma sağlandı. Böylece 11 Ekim 1922’de imzalanan Mudanya Mütarekesi 14/15 Ekim geceyarısında yürürlüğe girdi.

Antlaşmaya göre Türkiye ve Yunanistan hemen ateş kesecek, Yunanlılar Meriç’in doğusundaki Trakya topraklannı 15 gün içinde boşaltacaklardı. Bu bölgeye bir ay için İtilaf askerleri yerleşecek, daha sonra bunların yerini Türk birlikleri alacaktı. Mütarekenin imzalandığı gün konferansa katılmayarak Mudanya açıklarında bir savaş gemisinde bekleyen Yunan generali Mazerakis antlaşmaya imza koymadı. Ama İstanbul’daki Yunan temsilcisi Sinopulos’un 14 Ekim’deki onayıyla bu sorun da çözüldü.

Maddeleri

1. Üç gün içinde yürürlüğe girecek anlaşma ile Türk-Yunan çarpışması sona erecektir.
2. Yunan kuvvetleri, Akdeniz'e döküldüğü yerden Trakya ile Bulgaristan sınırının kesiştiği noktaya kadar Meriç'in sol kıyısına çekilecektir.
3. Barış yapılana kadar Karaağaç dahil Meriç’in sağ kıyısı müttefiklerce işgal edilecektir.
4. Edirne'ye ulaşan demir yolunun Cisri Mustafa Paşa'dan Kuleliburgaz'a kadar Meriç'in sağ kıyısını izleyen kısmı üç müttefik, bir Yunan ve bir Türk delegeden oluşan komisyonun gözetimi altında olacaktır.
5. Doğu Trakya'daki Yunan tahliyesi askerî kıtalar, araç gereçle cephaneler ve yiyecek depoları dahil on beş günde yapılacaktır.
6. Jandarma dahil Yunan sivil memurları mümkün olan en kısa zamanda çekilecek ve yerlerini Türk tarafına teslim edilmek üzere müttefiklere devredecektir. Bu devir teslim âzami otuz günde tamamlanacaktır.
7. Türkiye Büyük Millet Meclisi hükümeti, asayiş ve düzeni sağlamak için subayları dahil en fazla 8000 kişilik bir jandarma kuvvetini memurlara katabilecektir.
8. Yunan askerlerinin çekilmesi ve mülkî idare teslimi işi müttefik karma kuvvetlerinin gözetimi altında yapılacaktır.
9. Bütün kuvvetlerden başka ortalama yedi taburluk müttefik kuvveti Doğu Trakya'yı işgal edip asayişin devamını sağlayacaktır.
10. Müttefik heyet ve kıt'alarının geri çekilmesi Yunanların boşaltmasından otuz gün sonra olacaktır. Müttefikler, asayişin sağlanması ve Türk olmayan halkın korunması için yeterli tedbirlerin alındığında hemfikir olursa bu geri çekiliş daha erken bir tarihte de olabilecektir.
11. Türkiye Büyük Millet Meclisi orduları boğazların yaklaşık 15 km doğusundaki hatta duracak, barış konferansı sırasında da ileriye geçmeyecektir. Bu hat Çanakkale bölgesinde Lapseki, kuzeyde Bozburun ve güneyde Kumburnu esas noktaları teşkil etmek üzere İzmit Yarımadası'nda İzmit Körfezi'nde Darıca'dan Karadeniz'de Şile'ye kadar uzanmakta ve Gebze'den geçmektedir. Bu mevkiler Türkiye Büyük Millet Meclisi hükümetine aittir. Darıca'dan Şile'ye giden yoldan Türkiye Büyük Millet Meclisi hükümeti ve askeriyle müttefik askerleri ortak yararlanabilecektir. Türkiye Büyük Millet Meclisi hükümeti ve müttefikler burada kuvvet artışı yapmayacaktır.
12. Müttefiklerin birlikleri bulundukları yerde kalacak, barış konferansı sırasında Türkiye Büyük Millet Meclisi hükümeti de buna riayet edecektir. Söz konusu arazi İstanbul Yarımadası'nda Podima'nın 7 km. kuzeybatısında Karadeniz üzerinde bir noktada Istranca, Mertekli, Kışağılı, Sinekli, Karasinan çiftliği, Kadıköy, Yenice, Kaladina çiftliği, Kalikratya hattının doğusundaki yarımadanın bütünü dahil Gelibolu Yarımadası'nda Baklaburnu, Sarosburnu, Bolayır ve Soğluma mansabı hattının güneyinde kalan Gelibolu Yarımadası'nın bütün kısmıdır.
13. Türkiye Büyük Millet Meclisi hükümeti barış antlaşması onaylanıncaya kadar Doğu Trakya'ya askerî kıtalar geçirmemeyi ve orada ordu toplamamayı taahhüt edecektir.
14. Antlaşma, imzalanmasından üç gün sonra yürürlüğe girecektir.