ERZURUM KONGRESİ (23 TEMMUZ-5 AĞUSTOS 1919)

23 Temmuz - 5 Ağustos 1919'daki Erzurum Kongresi Doğu illerinin Ermeniler'e verilmesine karşı çıktığı için topJanmıştır.

Ulusal Kurtuluş Savaşı'nın başlangıç döneminde yapılan kongre (23 Temmuz 1919-7 Ağustos 1919). I. Dünya Savaşı'ndan sonra imzalanan Mondros Mütarekesi'yle Osmanlı İmparatorluğu çok güç bir duruma düşmüştü. Dönemin hükümetinin ve padişahının ülkeyi savunamaması, imparatorluğun topraklarının büyük bölümünün işgal edilmesine neden olmuştu. 1918 Kasımı'nda İstanbul'da "Vilâyâtı Şarkiye Müdafaai Hukuku Milliye Cemiyeti" kuruldu. Bu kuruluş bütün ulusal kuruluşların birleştirilmesi amacını taşıyordu. 10 Mart 1919'da Erzurum'da bir şube açtı. Haziran 1919'da da Erzurum il kongresi toplandı. Kongre, "Bekçi Teşkilâtı" adı altında bir örgütün kurulmasına ve bu kuruluşun köylüleri silâhlandırmasına karar verdi. Erzurum'a gelen Mustafa Kemal, 8 Temmuz'da askerlikten istifa etti. Buna karşın, doğu illeri kongresini düzenleyecek olan heyet, kongre başkanlığına onun getirilmesini kararlaştırdı. 23 Temmuz 1919'da toplanan kongre 7 Ağustos 1919'a dek sürdü. Kongreye Erzurum'dan 23 kişi olmak üzere Bitlis, Sıvas, Trabzon ve Van'dan toplam 54 delege katıldı. Bölgesel bir niteliği olan kongre, Mustafa Kemal Paşa ve Rauf Bey'in çabalarıyla bütün Anadolu ve Osmanlı toplumunu ilgilendiren kararlar aldı. Kongre kararları 7 Ağustos 1919'da bir bildiriyle açıklandı. Kongre ayrıca bir de heyet seçti.

• Erzurum kongresi toplanma amacı bakımından bölgeseldir; ancak aldığı kararlar niteliğiyle ulusaldır. (Bölgesel ihtilal niteliğinde)
• Erzurum Kongresinin önemi Milli Egemenliğin gerçekleştirilmesi yolunda ilk ve en önemliadım atılmış oluyordu.
• Ulusal egemenli ği koşulsuz olarak gerçekleştirmeyi amaçlı­yordu.
• Erzurum Kongresi'nde dokuz kişilik temsil heyeti seçildi.
• Doğu'yu temsil eder denildi ve başkanı seçimle Mustafa Kemal oldu.

Amasya Genelgesi'nin en önemli maddesi; "Milletin bağımsız­lığını yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır."

Amasya genelgesinin önemi ise;

• Kurtuluş savaşı'na bir başlangıç, Milli Egemenlik yolunda atılmış ilk adımdır. (İhtilale çağrı)
• Milletin içinde bulunduğu durumu anlatarak mitingler yapmaya, işgal olayını protesto etmeye davet etmiştir. (Demokrasiye çağrı)
• Kurtuluş Savaşının gerekçesi ilk defa burada halka duyurul­muştur.
• Mustafa Kemal Amasya Genelgesi Sonrası İstanbul'a çağrıldı gitmedi ve askerlikten istifa etti.

Bildiride özetle şu kararlar yer alıyordu:

• Ulusal sınırlar içinde bulunan yurt parçaları bir bütündür, birbirinden ayrılmaz.
• Her türlü yabancıların topraklarımıza girmesine ve işlerimize karışmasına karşı ve Osmanlı Hükümeti'nin dağılması hâlinde ulus, birlik olarak dayanacak ve kendini savunacaktır.
• Yurdun ve bağımsızlığın korunmasına ve güvenliğin sağlanmasına İstanbul Hükümeti'nin gücü yetmezse, bu amaçla geçici bir hükümet kurulacaktır.
• Ulusal kuvvetleri etkin ve ulusal iradeyi egemen kılmak esastır.
• Hristiyan azınlıklara siyasal üstünlük ve toplum düzenimizi bozacak ayrıcalıklar verilemez.
• Manda ve himaye kabul olunamaz.
• Millet Meclisi'nin derhal toplanması ve hükümet işlerinin bu meclisin denetiminde yürütülmesini sağlamak için çalışılacaktır.