Hidrojen
Periyodik cetvelin ilk elementidir. H harfı ile sembolize edilir. Atomik kütle birimi cinsinden değeri 1 dir. En küçük atom kütle birimine sahip olup, nötronu olmayan tekelementtir.
Hidrojen, evrendeki en basit ve en çok bulunan element olup, renksiz, kokusuz,zehirsiz ve havadan 14,4 kez daha hafiftir. Hidrojenin en önemli doğal bileşiği sudur.Su hidrojenin en önemli kaynağıdır. Hidrojen, Karbonla hidrokarbonlar olarak bilinen,kömürde, doğalgazda ve petrolde bulunan bir dizi bileşik oluşturur.
Doğada Bulunuşu
Hidrojen, periyodik tabloda IA grup elementlerinin bir üyesi olup fakat bu grubun kimyasal özelliklerini göstermez, üç tane önemli izotopu vardır:
Hidrojen ilk olarak 1776 yılında İngiliz kimyacısı Henry Cavendish tarafındanbulunmuş ve Fransız kimyacısı Lavosier tarafından ”su yapıcı” anlamına gelen edebilecekhidrojen ismi verilmiştir.
Hidrojen dünyadaki bolluk yüzdesi sıralamasında dokuzuncu elementtir.
Bunun büyük bir kısmı 1 1H izotopudur %99.98. Ancak atmosferin üst katmanında ve güneşte daha çok döteryum ve trityum bulunur.
Evrenin % 70’inde hidrojen vardır. Renksiz, kokusuz ve tatsız bir gazdır. Erime sıcaklığı -259oC ve kaynama sıcaklığı -252oCdir.
Özellikleri
Hidrojen gazı çok aktiftir, pek çok element ve molekülle bileşik oluşturur. Molekülkütlesinin ve öz kütlesinin çok küçük olması nedeniyle hızlı hareket eder. Yeryüzündenatmosfere doğru hareket ederek uzayın derinliklerinde kaybolur. Yanıcı bir gazdır. Safhidrojen soluk mavi bir alevle yanar.
Kullanım Alanı
- Havadan hafif olduğu için balon ve zeplinin içerisinin doldurulmasında kullanılır.
- NH3, HCI, CH3COOH bileşiklerinin elde edilmesinde,
- Fe, Co, Ni, Cu,W, Mo, gibi metal oksitleri indirgemede,
- Hidrojen yandığı zaman çevreye kirletici atıklar vermemektedir, bu nedenle otomobillerde yakıt olarak kullanılmak istenmektedir.
- Ticarî gübrelere azot bağlanmasında, katı ve sıvı yağların doyurulma işleminde (hidrojenasyon), metanol, amonyak ve hidroklorik asit gibi bileşiklerin eldesinde kullanılır.
- Kaynak yapımında, hidrojen balonlarını şişirmede ve petrolün işlenmesinde kullanılmasının yanında, şimdilik daha çok roketlerde olmak üzere yakıt olarakda kullanılır. “Hidrojen Yakıt Gözeleri”, hidrojen gazından elektrik enerjisi eldesi için geliştirilmekte olan bir teknolojidir. Çevre dostu hidrojen, doğal gaz ve benzine alternatif olarak kabul edilmesinin yanında, kimyasal işlemlerde,metalürjide ve rafinerilerde de kullanılabilecek niteliktedir.
- Döteryum ve trityum izotopları da, nükleer fisyon ve füzyon işlemlerinde kullanılmaktadır.
Bileşikleri
Hidrojen bileşikleri diğer elementlerinkinden daha fazladır. Çünkü, asalgazlar hariç bütün elementler ile reaksiyon verirler. Hidrojenin herkes tarafından bilinen en önemli bileşiği, tabiatta en çok bulunan sudur. Alkali metallerle ve Ca, Ba, gibi elementlerle iyonik bileşikler teşkil eder. Ortaya çıkan ve hidrür denilen bileşikler suda hidrojen gazı vererek ayrışırlar. Hidrojenin oksijenle arasındaki reaksiyon, 700o C’de pratik olarak anında tutuşur. Hidrojenin Flor, Klor, Brom ve iyot ile yaptığı bileşiklerin sudaki çözeltileri asittir.
