Türk Tarih Kurumu

, Nisan 1931' de "Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti" adı altında kurulan Kurum'un adı 3 Ekim 1935'te Türk Tarih Kurumu'na çevrildi. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Anayasamızın 134. maddesi gereğince 2876 sayılı kanunla 17.08.1983 tarihinde kurulmuştur.


Anayasa Maddesi:


Madde 134: Atatürkçü düşünceyi, Atatürk ilke ve inkılâplarını, Türk kültürünü, Türk tarihini ve Türk dilini bilimsel yoldan araştırmak, tanıtmak ve yaymak amacıyla; Atatürk’ün manevî himayelerinde, Cumhurbaşkanının gözetim ve desteğinde, Başbakanlığa bağlı; Atatürk Araştırma Merkezi, Türk Dil Kurumu, Türk Tarih Kurumu ve Atatürk Kültür Merkezinden oluşan, kamu tüzel kişiliğine sahip “Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu” kurulur.
Türk Dil Kurumu ve Türk Tarih Kurumu için Atatürk’ün vasiyetnamesinde belirtilen malî menfaatler saklı olup kendilerine tahsis edilir.

Türk Tarih Kurumu, ilk kez Büyük Atatürk’ün buyrukları ile 1930 yılı Nisan’ında Türk Ocağı Merkez Heyetine bağlı “Türk Ocağı Türk Tarihi Tetkik Encümeni” adı altında 16 üye ile kurulmuştur.

Atatürk’ün kurucusu ile koruyucu başkanı olduğu Türk Tarih Kurumunun amacı, Türk tarihi ile Türkiye tarihini, bunlarla ilgili konuları incelemek, elde edilen sonuçları her türlü yollarla yaymaktır.

Türk Ocaklarının kapanması üzerine 15 Nisan 1931′de, üyeleri Cemiyetler Kanununa göre İçişleri Bakanlığına başvururak “Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti” adı altında bir dernek kurmuşlar, dil devriminden sonra derneğin adı Atatürk tarafından 1935 yılında “Türk Tarih Kurumu”na çevrilmiştir.

Kurum, yeni buluşlar ile bilimsel konuları tartışmak üzere geleneksel hale gelen, günümüze dek aralıklarla toplanan Türk Tarih Kongreleri düzenlemektedir. İlk iki kongre Atatürk’ün koruyucu başkanlığında yapılmış, kongreleri kendileri bizzat izlemişlerdir.

1. Türk Tarih Kongresi, 2-11 Temmuz 1932 tarihlerinde Ankara Halkevinde yapılmıştır. Amacı, yeni tarih görüşü ile tarih öğretiminde tutulacak yolun öğretmenler ile kamu oyuna anlatılması idi.

20-25 Eylül 1937 yılında Dolmabahçe’de yapılan II.Kongre, uluslararası nitelik kazanmış, yabancı bilim adamları da bu kongreye katılmışlardır. Bu kongre, Türk tarihinin açıklanması ile belgelenmesi amacını gütmüştür.

Bakanlar Kurulu’nun 21.10.1940 tarih, 2/14556 sayılı kararnamesi ile kamu yararına çalışan dernekler arasına alınan Türk Tarih Kurumu, 11.8.1983 tarih, 2876 sayılı kanunla Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu’na bağlı, tüzel kişiliğe sahip bir kamu kuruluşu olmuştur. Türk Tarih Kurumu, birçok uluslararası bilim kuruluşuna üyedir. Uuslararası Akademiler Birliğinin Türkiye üyesidir.

Amaç ve Görevleri :
Atatürk’ün emir ile isteği üzerine, yüksek koruyuculuğu altında kurulmuş olan Türk Tarih Kurumu; Türk tarihi ile Türkiye tarihini, bunlarla ilgili konuları, Türklerin uygarlığa hizmetlerini bilimsel yoldan incelemek, araştırmak, tanıtmak, yaymak, yayımlar yapmak ile bunlara dayanarakda Türk tarihini, Türkiye tarihini yazmak amacı ile 2876 Sayılı Kanunla Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu’na bağlı, tüzel kişiliğe sahip bir kamu kuruluşudur.

2876 Sayılı Kanuna göre Türk Tarih Kurumu’nun görevleri :

• Türk tarihi ile Türkiye tarihinin kaynaklarını araştırmak, incelemek, bu konularla ilgili bilimsel değerdeki araştırmaları yapıtları yayımlamak,
• Türk ile Türkiye tarihine ilişkin kaynakları toplamak, incelemek, gerekli görülenleri Türkçeye çevirmek, yaymak, yayımlamak,
• Türk ve Türkiye tarihini aydınlatmaya yarayacak belge ve malzemeyi toplamak, arşiv ile dokümantasyon merkezleri kurmak niteliği belirlenen belge ile malzemeyi elde etmek için gerekli araştırmaları, incelemeleri, kazıları yapmak, yaptırmak,
• (1), (2) ile (3) bendlerinde belirlenen kaynaklara dayanarak Türk ile Türkiye tarihini yazmak, yayımlamak,
• Yeni buluşlar ile bilimsel konuları yaymak, tanıtmak üzere bilimsel toplantılar yapmak, kongreler, sergiler ile geziler düzenlemek,
• Millî varlığımızın devamında temel öğeleri biri olan tarih sevgisini ile bilincini kökleştirecek, yaygın hale getirecek, tarihi araştırmaları ile çalışmaları özendirecek, destekleyecek her türlü tönlemi almak, gerekli çalışma plân ile programlarını yapmak,
• Amaç ile görevleriyle ilgili olarak yurt içinde, yurt dışında Türk ile Türkiye tarihi üzerinde çalışan, araştırma, yayınlar yapan kurum, kuruluş ile araştırma merkezleri ile, arşivlerle işbirliğinde bulunmak, kitap, yayın ile orijinallerinden çoğaltılmış belge değiş-tokuşu yapmak,
• Yüksek Kurulun onayı ile yerli ya da yabancı bilimsel kuruluşlara üye olmak, temsilci göndermek, kongrelere katılmak, bu kuruluşlarla ortak araştırmalar ile çalışmalar yapmak,
• Yüksek Kurulun, Yüksek Kurumun, ayrıca 2876 Sayılı Kanunun verdiği öteki görevleri yerine getirmek.

TURK TARIH KURUMU

Türk Tarih Kurumu Türk tarihi ve Türkiye tarihi konularında araştırmalar yapmak ve yayınlamakla vazifeli kamu kurumu. Osmanlı Devleti zamanında faaliyet gösteren Tarih-i Osmani Encümeni adlı cemiyetin yerine Cumhuriyetten sonra Türk Tarih Encümeni kuruldu. 23 Nisan 1930 da toplanan Türk Ocakları 6. Kurultayı’ndaAtatürk’ün emri doğrultusunda Türk Tarih Encümeni yerine Türk Tarihi Tedkik Heyeti adlı bir komisyonun kurulması kararlaştırıldı.

Ankara’da Türk Ocakları Merkez Heyetine bağlı olarak kurulan komisyon, 4 Haziran 1930’da çalışmaya başladı. 1931’de Türk Ocakları kapatılınca bu komisyon, 15 Nisan 1931’de tüzel kişiliği olan Türk Tarihi Tedkik Cemiyeti adlı bir dernek durumuna getirildi.

Tüzüğünde amacı
Türk tarihiyle Türkiye tarihi ve bunlarla ilgili konuları incelemek ve elde edilen neticeleri her türlü yolla yaymak biçiminde belirtilen Türk Tarih Tedkik Cemiyeti ilk tarih kongresini 1932’de topladı. Bunu her beş yılda bir toplanan kongreler takip etti. Cemiyetin adı 3 Ekim 1935’te Türk Tarih Kurumu olarak değiştirildi. Yeni buluş ve görüşlerin ortaya konması ve tartışılması için kongreler düzenlemek, kazı ve araştırmalar yoluyla yeni belgeler sağlamak gibi gayeleri de olan kurum, 1935’ten sonra yoğun arkeolojik araştırmaları yürüttü.

Gerçekleştirilen 54 ayrı kazıyla Anadolu tarihinin erken dönemleriyle ilgili çok önemli bilgilere ulaşıldı. Her beş yılda bir milletlerarası nitelikte Türk Tarih Kongresini topladı. Bu kongrelerde çok sayıda bildiriler sunuldu. Yayıncılık alanında da 111 ayrı dizide eserler yayınladı. Kuruluşundan 1983 senesine kadar 400’ü aşkın kitap yayımladı. Üç ayda bir Belleten, altı ayda bir Belgeler adlı bilimsel araştırma ve bildiri dergilerini çıkardı. Türk Tarih Kurumu Kitaplığı Ankara’da Millî Kütüphaneden sonra en zengin kütüphane durumuna geldi. 12 Eylül 1980 harekatından sonra Ağustos 1983’te Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumunun kurulmasıyla, Türk Tarih Kurumunun da bu kuruma bağlanması kararlaştırıldı. Halen Ankara’da bulunan kurumun merkez binası yanında bir basımevi ve bir kütüphanesi vardır. Kurum üç ayda bir Belleten adlı dergi yayımlamaktadır.

Tarihçesi
Türk Tarih Kurumu, 15 Nisan 1931 günü 16 üye ile Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti adıyla kurulmuştur. 3 Ekim 1935’te ismi Türk Tarih Kurumu olarak değiştirilmiştir. 1983 yılında çıkarılan bir yasa ile TC Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu’na bağlı bir kuruluş durumuna gelmiştir.

Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk cumhurbaşkanı Atatürk, vasiyetnamesinde Türk Tarih Kurumu için de parasal varlığından bir pay ayırmıştır. Kurumun ana geliri, Atatürk’ün İş Bankası’ndaki hisse senetlerinden oluşmaktadır. Daha sonra gelen cumhurbaşkanları Türk Tarih Kurumu’nun koruyucu başkanlarıdır.

Kurum, çalışmalarına Ankara’daki Türk Ocağı Halk Evleri binasında başlamıştı. 1940 yılı sonunda Dil, Tarih, Coğrafya Fakültesi binasına taşınmış, 12 Kasım 1967’de ise kendi binasına geçmiştir. Projesi Turgut Cansever’e ait olan ve Nail Çakırhan tarafından yapılan bu bina, Türkiye’de çağdaş mimarlığın önde gelen eserlerinden birisidir ve 1980 yılında Uluslararası Ağahan Mimarlık Ödülü’nü kazanmıştır.

Görevleri

2876 sayılı kanunun 55. Maddesi kurumun görevlerini aşağıdaki gibi tarifler;

Madde 55 - Bu Kanunun ilkeleri doğrultusunda, Türk Tarih Kurumu''nun görevleri şunlardır :

• Türk tarihinin ve Türkiye tarihinin kaynaklarını araştırmak,incelemek, bu konularla ilgili bilimsel değerdeki araştırmaları ve eserleri yayınlamak,
• Türk ve Türkiye tarihine ilişkin kaynakları toplamak, incelemek, gerekli görülenleri Türkçe’ye çevirmek, yaymak ve yayımlamak,
• Türk ve Türkiye tarihini aydınlatmaya yarayacak belge ve malzemeyi toplamak, arşiv ve dokümantasyon merkezleri kurmak, niteliği belirlenen belge ve malzemeyi elde etmek için gerekli araştırmaları, incelemeleri, kazıları yapmak ve yaptırmak,
• (a) (b) ve (c) bentlerinde belirlenen kaynaklara dayanarak Türk tarihi ve Türkiye tarih yazmak ve yayımlamak,
• Yeni buluşları ve bilimsel konuları yaymak ve tanıtmak üzere bilimsel toplantılar yapmak, kongreler, sergiler ve geziler düzenlemek,
• Millî varlığımızın devamında temel unsurlardan biri olan tarih sevgisini ve bilincini kökleştirecek, geliştirecek ve yaygın hale getirecek, tarihî araştırmaları ve çalışmaları özendirecek, destekleyecek her türlü tedbiri almak, gerekli çalışma plan ve programlarını yapmak,
• Amaç ve görevleriyle ilgili olarak, yurt içinde ve yurt dışında Türk veya Türkiye tarihi üzerinde çalışan, araştırma ve yayın yapan kurum, kuruluş ve araştırma merkezleriyle, arşivlerle işbirliğinde bulunmak, kitap, yayın ve orijinallerinden çoğaltılmış belge mübadele etmek,
• Yüksek Kurulun onayı ile yerli veya yabancı bilimsel kuruluşlara üye olmak, temsilci göndermek, kongrelere katılmak, bu kuruluşlarla ortak araştırmalar ve çalışmalar yapmak,
• Yüksek Kurulun, Yüksek Kurumun ve bu Kanunun verdiği diğer görevleri yerine getirmek.

Etkinlikleri

Türk Tarih Kurumu, Türk tarihi ve Türkiye tarihini incelemek ve sonuçları yaymak için konferanslar, seminerler, kongreler, anma törenleri, sergiler düzenler; kazılar yaptırır, kitaplar yayınlar; kurumun üyeleri uluslararası kongre ve seminerlere katılarak bildiri sunar.

Türk Tarih Kongreleri

Geleneksel olarak düzenlenen Türk Tarih Kongreleri Türk Tarih Kurumu’nun en bilinen etkinliklerindendir. İlk iki Türk Tarih Kongresi, Atatürk’ün koruyucu başkanlığında gerçekleşmiştir.

1. Türk Tarih Kongresi
11 Temmuz 1932’de Ankara Halkevi’nde gerçekleşti. Amacı, yeni tarih görüşü ve tarih öğretiminde izlenecek yolun öğretmenlere aktarılması idi.

Yayınlar

1937 yılından beri yayınlanan Belleten adlı yayın, dört ayda bir yayınlanır. Kurum tarafından 1964’ten beri çıkarılan Belgeler adlı bir başka yayın ise Türk belgeliğindeki (arşivindeki) belgeleri açıklamalı olarak yayınlar. 1991 yılında sadece bir sayı olarak yayımlanan Höyük adlı yayında kazı raporlarını yayınlamaktadır.

Kazılar

22 Ağustos 1935te, Kurumun kendi parası ve kendi elemanlarıyla başlattığı ilk kazı Alacahöyük Kazısıdır. Bunu Trakya ve Anadolunun türlü bölgelerinde yapılan kazı ve arkeolojik araştırmalar izlemiştir. Bu kazılardan çıkan eserler pek çok müzede sergilenmektedir.

Uluslararası Bilim Kurumlarında Üyelik

Türk Tarih Kurumu, Uluslararası Akademiler Birliği’nin (International Union of Academies-IUA) Türkiye’deki tek üyesidir.

Kütüphane

Tarih ve kazıbilim (arkeoloji) alanında ülkenin en büyük kütüphanesi, Türk Tarih Kurumu kütüphanesidir. Kurum, Türkiye’nin son çağlar tarihi için de zengin bir belgeliğe sahiptir..

Türk Tarih Kurumu

Türk Tarih Kurumu, Türk tarihinin ilk kaynaklardan araştırılması amacıyla Atatürk'ün direktifiyle 1931 yılında kurulan araştırma kurumudur. Kurumun merkezi Ankara'dadır.

Kurum, 15 Nisan 1931 günü 16 üye ile Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti adıyla kurulmuştur. 3 Ekim 1935'te ismi Türk Tarih Kurumu olarak değiştirilmiştir. 1983 yılında çıkarılan bir yasa ile T.C. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu'na bağlı bir kuruluş haline gelmiştir.

Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk cumhurbaşkanı Atatürk, vasiyetnamesinde Türk Tarih Kurumu için de parasal varlığından bir pay ayırmıştır. Kurumun ana geliri, Atatürk'ün İş Bankası'ndaki hisse senetlerinden oluşmaktadır. Daha sonra gelen cumhurbaşkanları Türk Tarih Kurumu'nun koruyucu başkanlarıdır.

Kurum, çalışmalarına Ankara'daki Türk Ocağı Halk Evleri binasında başlamıştı. 1940 yılı sonunda Dil, Tarih, Coğrafya Fakültesi binasına taşınmış, 12 Kasım 1967'de ise kendi binasına geçmiştir. Projesi Turgut Cansever'e ait olan ve Nail Çakırhan tarafından yapılan bu bina, Türkiye'de çağdaş mimarlığın önde gelen eserlerinden birisidir ve 980 yılında Uluslararası Ağahan Mimarlık Ödülü'nü kazanmıştır.

Türk Tarih Kurumu Faaliyetleri

Türk Tarih Kurumu, Türk Tarihi ve Türkiye Tarihini incelemek ve sonuçları yaymak için konferanslar, seminerler, kongreler, anma törenleri, sergiler düzenler; kazılar yaptırır, kitaplar yayınlar; kurumun üyeleri uluslararası kongre ve seminerlere katılarak bildiri sunar.

Türk Tarih Kurumu Kongreleri

Geleneksel olarak düzenlenen Türk Tarih Kongreleri Türk Tarih Kurumu'nun en bilinen etkinliklerindendir. İlk iki Türk Tarih Kongresi, Atatürk'ün koruyucu başkanlığında gerçekleşmiştir.

• 1. Türk Tarih Kongresi, 2-11 Temmuz 1931'de Ankara Halkevi'nde gerçekleşti. Amacı, yeni tarih görüşü ve tarih öğretiminde izlenecek yolun öğretmenlere aktarılması idi.
• 2. Türk Tarih Kongresi, 20-25 Eylül 1937'de İstanbul'da Dolmabahçe Sarayı'nda gerçekleşti.Uluslararası nitelikteki bu kongrede Türk tarihinin açıklanması ve belgelenmesi amacı güdüldü.
• 3. Türk Tarih Kongresi, 15 -2 0 Kasım 1943
• 4. Türk Tarih Kongresi, 10-15 Kasım 1948
• 5. Türk Tarih Kongresi, 12-17 Nisan 1956
• 6. Türk Tarih Kongresi, 20-26 Ekim 1961
• 7. Türk Tarih Kongresi, 25-29 Eylül 1970
• 8. Türk Tarih Kongresi,11-15 Ekim 1976
• 9. Türk Tarih Kongresi, 21 25 Eylül 1981
• 10. Türk Tarih Kongresi, 22-26 Eylül 1986
• 11. Türk Tarih Kongresi, 5-9 Eylül 1990
• 12. Türk Tarih Kongresi, 12-16 Eylül 1994
• 13. Türk Tarih Kongresi, 4-8 Ekim 1999
• 14. Türk Tarih Kongresi, 9-13 Eylül 2002

Atatürk Yıllık Konferansları

Kurum, 1963 yılından beri Atatürk Yıllık Konferansları düzenlemektedir.

Yayınlar

1937 yılından beri yayınlanan Belleten adlı yayın, kurumun süreli yayınır.Kurum tarafından 1964'ten beri çıkarılan Belgeler adlı bir başka yayın ise Türk arşivindeki belgeleri açıklamalı olarak yayınlar. 1991' den bu yana Höyük adlı yayın kazı raporlarını yayınlamaktadır.

Kazılar

22 Ağustos 1935'te, Kurum'un kendi parası ve kendi elemanlarıyla başlattığı ilk kazı Alacahöyük Kazısı'dır. Bunu Trakya ve Anadolu'nun türlü bölgelerinde yapılan kazı ve arkeolojik araştırmalar izlemiştir. Bu kazılardan çıkan eserler pek çok müzede sergilenmektedir.

Uluslararası Bilim Kurumlarında Üyelik

Türk Tarih Kurumu, Uluslararası Akademiler Birliği'nin (International Union of Academies-IUA) Türkiye'deki tek üyesidir.

Kütüphane

Tarih ve arkeoloji alanında ülkenin en büyük kütüphanesi, Türk Tarih Kurumu Kütüphanesidir. Kurum, Türkiye'nin son çağlar tarihi için de zengin bir arşive sahiptir.

Türk Tarih Kurumu Başkanları

• Prof. Dr. Yusuf Halaçoğlu (1993-?)
• Turgay öz (1988-?
• Yaşar Yücel (1983-1993)
• Sedat Alp (1982-1983)
• Yusuf Akçura (1932-1935)