Kutadgu Bilig MsXLabs.org & İslam Ansiklopedisi
Türk-İslâm edebiyatının en eski yazılı ürünüdür. Yusuf Has Hacip tarafından H. 462 (1069/1070) yılında yazılıp Karahanlı hükümdarı Ebu Ali Hasan b. Süleyman Arslan Han'a ithaf edilmiş manzum eserdir.
"Kutlu, mesut olma bilgisi" manâsına gelen Kutadgu Bilig, isminden de anlaşıldığı gibi, insana, her iki dünyada saadete ermek için takip edilecek yolu göstermek gayesi ile yazılmıştır.
Eser kuru bir nasihat kitabı değildir. Yusuf Has Hacib eseri ile insan hayatının manâsını, onun cemiyet ve devlet içindeki yer ve vazifelerini tayin etmeye çalışmıştır. Bu özellik esere, o devir Türk felsefesini ortaya koyması bakımında da ayrı bir değer kazandırır. 11. yüzyılın en büyük ve en önemli edebî eseri olan Kutadgu Bilig sade ve sağlam Türkçe'si ile geniş Türk ülkelerinde zevkle okunmuş ve toplumlar üzerinde büyük tesir icra etmiştir. Muhtelif ülkelerde esere değişik isimler verilmiştir. Çinliler "Edebü'l-mülük", Maçinliler "Aynü'l-memleke", Maşrıklılar "Zinetü'l-ümera", İranlılar "Şehname", bazıları da "Pendnâme-i mülük" demişlerdir.
Kutadgu Bilig dört esas ve bu esasları temsil eden dört kişi üzerine tanzim edilmiştir:.
1. Kanun ve adalet (temsilcisi hükümdar Kün Togdı)
2. Mutluluk (temsilcisi vezir Ay-Toldı)
3. Akıl ve ilim (temsilcisi vezirin oğlu Ögdülmüş)
4. Hayatın sonu, akıbet (temsilcisi Zâhid Odgurmuş)
Ayrıca eserde sembolik manâlar taşıyan bazı şahıs isimleri de geçer ki, bunlar saray hizmetlilerinin adlarıdır.
Kutadgu Bilig'de üzerinde en fazla durulan hususlardan biri hayatın faniliği ve ölümlülüğüdür. Eserde maddi ve manevi hayat arasında sağlam bir denge kurma yolları üzerinde de durulur. Yazar kendisini ilk Türk-İslâm devleti olan Karahanlı Devleti'nin ideoloğu olarak kabul eder ve bu devletin yükselmesi için ideal devlet teşkilâtını anlatmaya çalışır.
