GÖK CİSİMLERİNİ TANIYALIM :

1- Uzay :
İçinde galaksilerin, yıldızların, gezegenlerin, meteorların, asteroitlerin bulunduğu sonsuz boşluğa (hacimli ve kütleli gök cisimlerinin tamamına) uzay veya evren denir. Uzayda basınç ve hava yoktur (kozmik ışınlar, röntgen ışınları, mor ötesi ışınlar ve magnetik alan vardır).

2- Gök Cismi :
Uzayda bulunan cisimlerin her birine gök cismi denir. Uzayda yıldız, gezegen, meteor, kuyruklu yıldız, asteroit gibi çok sayıda gök cismi bulunur. Gök cisimlerinin milyarlarcası toplanıp bir araya gelerek dev yıldız kümelerini oluşturur. Yıldız kümelerinden bazıları çıplak gözle, bazıları da teleskoplarla gözlemlenebilir (incelenebilir).

NOT : 1- İnsanlar yüzyıllar boyunca gökyüzünü izlediler, yaptıkları çalışmalarla Ay, Güneş, diğer yıldızlar ve gezegenler arasındaki ilişkileri ortaya çıkardılar. Yüzyıllar boyunca Dünya’nın sabit olup, diğer gök cisimlerinin onun etrafında döndüğünü düşündüler. Zamanla bu düşüncelerin yanlış olduğu gözlemle sonucunda belirlendi.

SORU : 1- Uzayda hangi gök cisimleri vardır?
2- Gök cisimleri neden başımıza düşmüyor?
3- Gök cisimleri nasıl hareket ederler?
4- Bilim insanlarının uzayla ilgili araştırmaları hayatımızda neleri değiştirmiş olabilir?
5- Bulutsuz bir gecede gökyüzü incelendiğinde gökyüzünde parlayan nesneler neler olabilir?
6- Tüm gök cisimleri aynı parlaklıkta mıdır?
7- Gök cisimlerinden renkleri birbirinden farklı olanlar var mıdır?
8- Gök cisimleri, yaydıkları ışıkların renklerine bakılarak ayırt edilebilir mi?
9- Gözlemlenen bir alandaki gök cisimleri sayılabilir mi?

3- Yıldızlar :
Uzaydaki bulutsu denilen sıcak gaz ve toz yığınlarının bir araya gelip sıkışmasıyla oluşan, Güneş gibi ısı ve ışık yayan, küre şeklindeki (plazma halindeki) sıcak ve parlak gök cisimlerine yıldız denir. Güneş’te bir yıldızdır ve Güneş, gündüz görülebilen tek yıldızdır.
Yıldızlar canlı değildir ama onlar da canlılar gibi doğar, yaşar ve ölürler. Ömrü biten dev yıldızlar şiddetli bir patlama ile parçalanır ve ortaya çıkan parçalar uzay boşluğuna dağılır. Yıldızların ortalama ömrü 10 milyar yıldır.

a) Sıcaklıklarına Göre Yıldızlar :
Uzayda bulunan yıldızların büyüklükleri ve sıcaklıkları birbirinden farklıdır. Yıldızlar sıcaklıklarına bağlı olarak mavi, beyaz, sarı ve kırmızı görünürler. En sıcak yıldızlar mavi veya beyaz, orta sıcaklıktaki yıldızlar sarı, soğuk yıldızlar da kırmızı renkli yıldızlardır.
Güneş, sarı – turuncu renkli bir yıldızdır.

b) Büyüklüklerine Göre Yıldızlar :
Yıldızlar, küçük ve büyük yıldızlar olarak iki gruba ayrılırlar. Yıldızlar, oluşumundan sönmesine kadar çeşitli büyüklüklerde olurlar. Yıldızlar yaşamları süresinde ana kol yıldızları, devler, süper devler, beyaz cüceler ve kara cüceler olarak adlandırılırlar.
Uzayda, Güneş’ten 50 kat daha küçük ya da 1000 kat daha büyük yıldızlar vardır. Bu yıldızlar Dünya’ya çok uzak oldukları için (titreyen) nokta şeklinde görünürler. Bu nedenle ısı ve ışıklarından faydalanılmazlar.

c) Yıldızların Isı ve Işık Yayması :
Yıldızlar, toz ve gaz bulutlarından oluşmuştur. Yıldızları oluşturan gazların yaklaşık % 90’ı Hidrojen gazı, % 10’u Helyum gazıdır. Yıldızlar oluştuktan sonra hidrojen gazı helyum gazına dönüşür ve bu sayede ısı ve ışık yayar. Yıldızlar ışık yayarken hidrojen gazını kullanır ve bu nedenle de büyürler. Yıldızların yaydığı ısı ve ışık miktarı büyüklükleri ile doğru orantılıdır. Kütlesi büyük olan yıldız daha çok ısı ve ışık yayar.

d) Yıldızların Oluşumu :
Yıldızlar, toz ve gaz bulutlarından oluşmuştur. Büyüklükleri farklı olan küçük ve büyük yıldızlar, farklı şekilde oluşmuşlardır.
Küçük yıldızlar oluşurken uzaydaki gaz ve toz bulutları (kütle çekimi ile) toplanarak büzülür ve yoğun bir çekirdek oluşur. Hidrojen gazları (termo nükleer tepkimeler sonucu) helyum gazına dönüşürken büyük bir enerji açığa çıkar ve yıldız büyüyerek kırmızı dev adını alır. Yıldızdaki hidrojen gazı tükenince dıştan soğumaya başlar ve beyaz cüce olur. Beyaz cüce soğuyarak kara cüce adını alır. Bu dönemde yıldız tamamen soğuyarak demir topu halinde kalır.
Büyük yıldızlar oluşurken ana kol yıldızının büyümesiyle kırmızı süper dev oluşur. Kırmızı süper dev halindeki yıldız kendi içine çökerek süpernova patlaması meydana gelir. Patlama sırasında sadece yıldızın çekirdeği kalır. Bu çekirdek Güneş’ten küçükse soğumuş haldeki nötron yıldızı, Güneş’ten büyükse kara delik oluşur.

NOT :
1- Botelgüs, Güneş’ten 400 kat büyük bir yıldızdır.
2- Küçükayı, büyükayı, ülker, yengeç yıldız topluluklarıdır.
3- Her gök cismi yıldız değildir. Yıldızların ışığı titrek ve parlak görünür. Titrek görünmesinin nedeni, ışığın atmosferde kırılmaya uğramasıdır.
4- Güneş dışında, Dünya’ya en yakın yıldızların ışığı Dünya’ya 4 yılda gelir ve 40 trilyon km uzaklıktadır.
5- En yaşlı yıldız 515 milyar yıl yaşındadır.
6- Bilinen en büyük yıldız kırmızı dev aşamasında olup Güneş’ten 290 kat büyüktür. (Antares)
7- Güneş, sarı ana kol yıldızıdır.
8- En soğuk yıldızların sıcaklığı 30000C, en sıcak yıldızın yüzey sıcaklığı 500000C, merkez sıcaklığı 20 milyon0C dir.