Mesnevi
MsXLabs.org & İslam Ansiklopedisi
Büyük Türk mutasavvıfı Mevlânâ Celâleddin Rumî (1207–1273)'nin tanınmış eseri. Adından anlaşılacağı üzere mesnevi tarzında yazılmış 25618 beyit ve 6 cilttir. Birçok dillere çevi-rilmiş, zaman zaman şerhleri (açıklama ve yorumları) yapılmıştır. Mevlânâ'nın tasavvuf fikirlerini, biri ötekine bağlı hikâyeler halinde anlatır.
Mesnevî, büyük çapta Kur'an'dan ilham almıştır. Kur'an'daki birçok kıssaya yer verilmiş, ayetler ya doğrudan doğruya ya da mânâ olarak Mesnevî'de yer almıştır. Mesnevî o kadar Kur'an'la içli dışlıdır ki birçokları Mesnevî'yi bir Kur'an tefsiri olarak görür.
Mesnevî'de işlenen esaslardan biri de aşktır. İnsanı gerçeğe, doğruya çok çeşitli etkiler altındaki aklın değil, aşkın ulaştırabileceği belirtilir. Sevgi de ağırlıklı şekilde işlenir.
Mesnevî, yazıldığı tarihten itibaren çok okunmuş, çok ilgi görmüş bir eserdir. Mesnevî, yalnızca Mevlevi'lerden değil, bütün Türk ve Müslümanlık âleminden ilgi görmüş bir eserdir. Mesnevî'nin Batı dillerine de çevirileri yapılmış, Batılı üniversitelerde Mevlânâ ve Mesnevî üzerine doktoralar düzenlenmiştir.
Aslı Farsça olan Mesnevî'nin en iyi iki Türkçe çevirisi Veled İzbudak ve Abdülbâki Gölpınarlı tarafından yapılmıştır.
Mesnevî'nin ilk Onsekiz Beyti
Mesnevî'nin ilk onsekiz beyti çok ünlüdür, bizzat Mevlânâ tarafından kaleme alınmıştır. (Kalanları Mevlânâ'nın ağzından Çelebi Hüsamettin yazmıştır.)
1- Dinle, bu ney nasıl şikâyet ediyor, ayrılıkları nasıl hikâye ediyor.
2- Beni kamışlıktan kestiklerinden beri feryadımdan erkek, kadın herkes ağlayıp inledi.
3- Ayrılıktan parça parça olmuş kalb isterim ki, iştiyak derdimi açayım.
4- Aslından uzak düşen kişi, yine vuslat zamanı arar.
5- Ben her cemiyette ağladım, inledim. Fena kalblilerle de eş oldum, iyi kalblilerle de.
6- Herkes kendi zannınca benim dostum oldu ama kimse içimdeki sırları araştırmadı.
7- Benim esrarım feryadımdan uzak değildir, ancak (her) gözde, kulakta o nur yok.
8- Ten candan, can da tenden gizli, kapalı değildir, lâkin canı görmek için kimseye izin yok.
9- Bu ney'in sesi ateştir, hava değil, kimde bu ateş yoksa yok olsun!
10- Aşk ateşidir ki ney'in Ney gibi mey'in içine düşmüştür.
11- Ney, dosttan ayrılan kişinin arkadaşı, haidaşıdır. Onun perdeleri, perdelerimizi yırttı.
12- Ney gibi hem bir zehir, hem bir tiryak, ney gibi hem bir herdem, hem bir müştak kim gördü?
13- Ney kanla dolu olan yoldan bahsetmekte, Mecnûn aşkının kıssalarını söylemektedir.
14- Bu aklın mahremi akılsızdan başkası değildir, dile de kulaktan başka müşteri yoktur.
15- Bizim gamımızdan günler, vakitsiz bir hale geldi; günler yanışlara yoldaş oldu.
17- Balıktan başka her şey suya kandı, rızkı olmayana da günler uzadı.
18- Ham, pişkinin halinden anlamaz, öyle ise sözü kısa kesmek gerek vesselam.
