TOKSİKOLOJİ:
Dünyada 5 milyondan fazla kimyasal bileşik ve bunların endüstriyel, farmakolojik, zirai sektörler ve evlerde rutin olarak kullanılan seksen bin kadar permutasyonu bulunmaktadır.
Zehirli maddelerin insan sağlığına verdiği zarar tarihin çok önceki devirlerinden bu yana bilinmektedir. İlkel insan böyle maddeleri ok ucuna sürerek düşmanını veya tehlikeli bir hayvanı yok etmeyi bulmuştur. Tokson, ok ucuna sürülen, okla ilgili zehir anlamındadır. Logos ise, bilimi anlatır. Bu kelimelerden türeyen toksikoloji zehir bilimi demektir.
Yeterli miktarda (toksik dozda) alındığında vücudun kimyasal ve fizyolojik düzenine etki ederek sonuçta ölüme yol açan maddelere toksin ya da zehir denir.
Zehirli maddeler canlı organizmaya girmedikçe zararsız olup, canlı organizmaya girdiklerinde aktivite kazanırlar ve zehirlenme dediğimiz klinik tablolar ortaya çıkar, canlı varlığın fonksiyonları kaybolur, ölüm meydana gelebilir. Zehirlenme; yeterli miktarda verildiğinde zehir gibi davranabilecek bir kimyasal maddenin dokularda yol açtığı hasarın klinik belirtileridir.
Zehirlenmeler, olay kaynağı (orijin) açısından çoğu kez kaza, seyrek olarak intihar, nadiren cinayettir.
KAZA SONUCU ZEHİRLENMELER:
Kaza şeklinde zehirlenme, düşünülmeden, bilinmeden, düşünülenin dışında, tedbirsiz ve dikkatsizce bir davranışın ardından ortaya çıkan zehirlenmedir.
Tedavi veya ağrı dindirici olarak kullanılan ve etkisinin çabuklaşması için yüksek dozda alınan veya asıl ya da yan etkileri nedeniyle yüksek dozda çocuk düşürme, zayıflama veya alışkanlıklar nedeniyle kullanılan pek çok ilaç, yüksek dozlarda zehirlenmelere yol açabilmekte, tekrarlayan dozlar organizmada birikim yapabilimekte, ilaca karşı aşırı reaksiyon oluşabilmekte, böylece zehirlenme tabloları ve ölümler ortaya çıkabilmektedir.
Endüstri veya sanayide yeni ürünlerin elde edilişi, ürünlerin muhafaza veya nakli sırasında veya maden ocakları, döküm atölyeleri, ayakkabı ve boya sanayii gibi iş yerlerinde üretimin çeşitli aşamalarında kullanılan maddeler ile oluşan mesleki zehirlenmeler görülebilir.
Çoğu zehirli madde, tadı, kokusu, rengi bakımından kendini belli etmediğinden özellikle çocuklar ve madde hakkında bilgisi olmayan kişilerce normal gıda sanılarak alınabilmekte olup, evde açıkta bırakılmış ilaçlar çocuklar için ve zehirli mantar türlerinin yenmesi ise tüm aile için büyük tehlike oluşturur.
İlaçlanmış meyvelerin, sebzelerin yıkanmadan yenilmesiyle zehirlenme görülebilir.
Ülkemizde zirai mücadele ilaçlarının gıdalarla karışmasına sık rastlanılmakta olup, bu tür maddelerin, gıda maddelerinin konulduğu ambalajlara (su şişesi vb.) konularak evde bulundurulması sonucu meydana gelen zehirlenmeler azımsanmayacak orandadır.
Günlük hayatta kullanılan temizlik ve dezenfeksiyon maddeleri, deterjanlar ile böcek öldürücüler kaza sonucu zehirlenmelerde rol alabilirler.
Besinlerin bozulmasını engelleyen konservatif maddeler, besinlere karıştırılan boyalar, asit ve esanslar, antiseptikler ile bozulmuş gıda maddeleri kazai zehirlenmelere neden olabilir.
Yılan, akrep, arı sokması sonucu oluşan zehirlenmeler de kazai zehirlenmeler içerisinde değerlendirilmektedir.
ENTOMOTOKSİKOLOJİ:
Entomotoksikoloji, Adli Bilimler’de yeni bir araştırma alanıdır. Entomotoksikoloji çalışmaları, zehirlenme sonrası dokularda bulunan ilaç ve zehir-lerin tanımlanabilmesi için leşle beslenen böceklerin toksikolojik analizini kapsar. Ölüme neden olan etken madde ile ilgili araştırmalarda, doku ve biyolojik sıvı örneği bulunamadığında, kemik iliği ve saç gibi do-kular, bunlar da elde edilemediği durumlarda toksikolojik analiz için Dipterler ve diğer Artropodlar güvenilir alternatif materyallerdir. Böcekler homojenize edildikten sonra, Radyoimmünassay (RIA), Gaz Kromatografisi (GC), İnce Tabaka Kromatografisi (TLC), Yüksek Basınçlı Sıvı Kromatografisi–Kütle Spektrometrik (HPLC–MS) ve Gaz Kromatografisi–Kütle Spektrometrik (GC–MS) analizleri gibi genel toksikolojik analiz prosedürleriyle kolaylıkla analiz edilebilirler. Entomotoksikoloji ayrıca, ilaç ve zehirlerin artropodların gelişimi üzerindeki etkilerini de inceleyerek postmortem intervali (PMI) hesaplar. İlaca bağlı (başlıca eroin ve kokain) ölümlerdeki artışın yanı sıra kasıtlı veya kazayla zehirli madde alımına bağlı ölümlerde ölüm nedeni olan toksik maddenin tanımlanması ve doğrulanması gerek-sinimi, adli tıpta bu dala ilgiyi artırmaktadır. Bu çalışmada, entomotoksikolojinin “Adli Bilimlere” olan katkıları araştırılarak tartışılmıştır.
