uçak gemisi

uçakların kalkıp inebildiği deniz taşıtı.

Kasım 1910’da ABD’li sivil pilot Eugene Ely, Virginia’daki Hampton Roads’da “Birmingham” adlı kruvazöre yerleştirilmiş özel bir platformdan havalanmayı başarmıştı. 18 Ocak 1911’de Ely, bu kez San Francisco Körfezinde “Pennsylvania” zırhlısının kıç güvertesine yerleştirilen özel bir platforma indi; iniş sırasında fren olarak tel kablolara bağlı kum torbalarından yararlandı. Ely aynca aynı platformdan havalandı.

Aynı dönemde benzer deneyler yapan İngiliz Kraliyet Deniz Kuvvetleri, I. Dünya Savaşı sırasında ilk gerçek uçak gemisini inşa etti. Bir ticaret gemisinden dönüştürülerek gerçekleştirilen “Argus” adlı bu geminin uçuş platformu uçaklar için engelsiz, tam bir alan biçimindeydi. “Argus” göreve başlayamadan savaş bitti, ama Jappn ve ABD deniz kuvvetleri derhal bu İngiliz gemisinin benzerlerini yapmaya giriştiler. Bir kömür gemisinden dönüştürülerek inşa edilen ilk ABD uçak gemisi “Langley” Mart 1922’de donanmaya katıldı. Aralık 1922’de suya indirilen Japon “Hosyo” ise herhangi bir başka gemiden dönüştürülmeyip omurgadan başlanarak doğrudan uçak gemisi olarak inşa edilen ilk gemi oldu.

Uçak gemileri bulundukları ortamın ve boyut sınırlama zorunluluğunun gerektirdiği özelliklere sahip deniz havaalanları olarak düşünülebilir. Kısa erimli kalkış ve inişleri kolaylaştırmak amacıyla, uçakların güverte üzerindeki hızlarını artırabilmek için gemi rüzgâra doğru yönlendirilir. Kalkış sırasında uçaklara ek hız sağlayan özel mancınıklardan da yararlanılır; iniş sırasında ise uçaktaki durdurma kancaları güverte üzerindeki özel çelik ağlara doğru fırlatılarak ek fren gücü elde edilir.

Uçak gemileri ilk olarak II. Dünya Sava- şı’nın başlarında askeri amaçla kullanılmaya başladı. Japonların 7 Aralık 1941’de Pearl Harbor’a yaptıkları baskın bir uçak gemisinden havalanan uçaklarca gerçekleştirildi. Bu saldırının uçak gemilerinin gücünü kanıtlaması aracın bu savaşta daha sonra en çok kullanılan savaş gemisi olmasını sağladı. Uçak gemileri Midway Adası, Mercan Denizi, Leyte Körfezi gibi Büyük Okyanus bölgelerindeki deniz savaşlarında çok önemli bir rol oynadı.

II. Dünya Savaşı’ndan sonra inşa edilen daha büyük uçak gemilerinin zırhlı uçuş güverteleri bulunuyordu. Öte yandan uçaklar jet motorlarıyla donatılmaya başlamış ve ağırlaşmışlardı; daha yavaş ivmeleniyorlardı ve daha çok yakıt taşımak zorundaydılar; bu yüzden uçak gemilerinde de bazı değişikliklerin yapılması zorunlu oldu. Bu sorunların üstesinden gelmek için İngiltere’de üç temel yenilik gerçekleştirildi. Gemilere buhar gücüyle çalışan mancınıklar yerleştirildi, uçuş güverteleri hafif eğimli hale getirildi ve uçuş platformları aynalı iniş işaret sistemleriyle donatıldı.

Dünyanın ilk nükleer güçlü uçak gemisi olan ABD yapımı “Enterprise” 24 Eylül 1960’ta denize indirildi. Bu gemide daha önceki uçak gemilerinde bulunan büyük yakıt tankları ve egzoz gazlarının boşaltılmasında kullanılan kanal ve buhar depoları yer almıyordu.

Daha sonraki yıllarda denizaltıları saptamaya yönelik elektronik donanımları bulunan hafif uçak gemileri ve amfibik saldırılarda kullanılan helikopter gemileri geliştirildi. Aynca ilk uçak gemilerinde bulunan füzeler yerlerini uçaksavar silahlarına bıraktı. Birden çok amaçla kullanılabilen uçak gemilerine, çokamaçlı uçak gemileri denir.