Folik Asit (Vitamin B9)

Folik asit (Folat-polisin, C19H19N7O6), B grubundan bir vitamindir (B9 vitamini).Kimyaca adı pteroil glutamikasit (PGA)tır. Çünkü "pteridin", "PABA" ve "glutamik asit” bileşiminden oluşmuştur.
1931 yılında araştırmacı Lucy Wills tarafından gözlemnenen folik asit, hamilelik döneminde kansızlığı önlemek için gerekli besin olarak tanımlanmıştır. 1941 yılında Mitchell ve arkadaşları ıspanak yapraklarında bu maddeyi bulmuşlardır. Bob Stokstad 1943 yılında saf kristal formunu izole etmiştir.
Kimyasal yapısı, Amerikan Cyanamid Şirketi Lederle Laboratuvarları’nda çalışırken elde edildi.
Bu tarihsel araştırma projesi, 1945 yılında saf bir kristal formu elde edildi.O günden bu yana folik asit özellikle kanser ile mücadelede çalışmalarda kullanılmaktadır.
Yeşil yapraklarda yaygın olarak bulunduğundan bu ad verilmiştir. Çünkü Latincede folum yaprak manasındadır.

B9 VitaminiKimyasal Yapısı

B9 Vitamini Biokimyasal olarak yapısı başlıca üç organik maddenin birleşmesinden meydana gelir. Bunlar Pteridin, p-Aminobenzoik-asit ve glutamik asitlerdir.Folik asidin p-Aminobenzoik ve pteridin’den oluşan kısmına Pteroik asit denilir. Bu nedenle folik asit Pteroyl Glutamik asit diye de adlandırılır.
BÇ Vitamini çeşitli sayıda glutamik asit ihtiva eden deriveleri vardır. Karaciğerde bulunan folik asit derivesi bir glutamik asit ihtiva eder, ince harsaklarda bakteriler tarafından sentez edilen folik asitte üç glutamik asit vardır. Bunlar gamma glutamil bağı ile birbirlerine bağlanmışlardır. Sentetik olarak glutamil bağı ihtiva eder. Pteroyl glutamik asit türevleri de elde edilmiştir.
B9 Vitamini 5 ve 7 glutamik asit içerenleride vardır. Hayvansal dokuda bulunan bir enzim aracılığıyla diğer pteroylglutamik asit bileşikleri monoglutamik asit şeklinde parçalanırlar. Folik asit karaciğer tarafından Sitrovorum faktör veya asit de denen indirgenmiş şekle dönüştürülür.
B9 Vitamini Folik Asidin pteridin halkasmdaki 5,6,7,8 karbon atomları indirgenerek tetrahidrofolik (FH4) asit meydana gelmiş olur. Sitrovorum faktör, folinik asit ve tetrahidrofolikasit eş anlamda kullanılan kelimelerdir. Sitrovorum kelimesi bu maddenin “Leuconostoc Citrovorum” denen laktobacillus için gerekli bir besin faktörü olmasından dolayı kullanılmıştır. Folinik asitte ayrıca Pteridin halkasında 5 numaralı pozisyonda bulunan azot atomu hidrojen yerine bir formil gurubu bağlanmış olabilir.Folinik asidin 10 formil derivesi streptokokkus laktisde doğal olarak bulunmaktadır.
B9 Vitamini Folik Asit,Kimyaca adı pteroil glutamik asittir (PGA). Çünkü “pteridin”, “PABA" ve “glutamik asit” bileşiminden oluşmuştur. Bc faktörü de denir. Bu madde suda mızrak şeklinde kristallenen portakal sarısı renginde bir katıdır, ısıtılmakla erimez, fakat 250°C’de esmerleşerek bozunur. Serbest asit halinde az, fakat sodyum tuzu halinde suda çok çözünür. Bazik ve nötr çözeltilerinde ısıya pek dayanıklı değildir.

Eksikliği

Eksikliği sonucu megaloblastik kansızlık meydana getirir. Tropikal bölgelerde çok rastlanır. Bu eksikliğin başlıca sebebi protein-kalori eksikliğine dayanmaktadır. Normal beslenen insanlarda ancak sindirim bozukluğunda ve gebelikte görülebilir. Sarada kullanılan ilaçlar verilirken de bu vitaminin verilmesi gerekir. Bazı antibiyotikler (mesela Trimetoprim + Sulfamid kombinonyonları) bu vitamini yok edebilmektedir. Bira, şarap, rakı vs. fazla içen kimselerde bu vitamin eksikliği oldukça sık görülmektedir.

100 Gram Gıdadaki Folat Miktarı

Sindirimi

Bu vitamin, ince barsak epitelinde bulunan bir karbonksipeptidaz enziminin yardımıyla, besinlerde bulunan poliglutamil şeklindeki folatlar parçalanarak serbest folat şeklinde ince barsakların üst kısımlarından emilir. Bu arada bazı değişikliğe uğrayarak kanda metil tetrahidrofolat şeklinde bulunur. Karaciğerde de bu şekilde depo edilir. Bu depo 5 mg kadardır. Barsakta da ayrıca bir miktar üretilir. Bir karbon atomlu köklerin, moleküller arasındaki geçişlerinde önemli rol oynar. Bazı amino asitlerden aldığı köklerin pürin ve pirimidin sentezinde kullanılır. DNA'nın sentezinde vazife alır. Bu vazifeyi yapabilmesi için bu vitaminin 5,10- metiltetrahidrofolat halinde olması gerekir. Bu geçiş ise B12 yokluğunda mümkün olmaz. Buna göre megaloblastik kansızlığa, B12'nin, dolaylı olarak tesiri vardır.
Folik asit, megaloblastik kansızlığın tedavisinde günde 5-10 mg vererek kullanılır. Tedaviye demir de katmak gereklidir. Çocuklara koruyucu olarak 0,5 mg bu vitaminden verenler vardır. Keçi sütü bu vitamin bakımından fakirdir. Bu sütle
beslenen çocuklara bu vitamin de ilave edilmelidir. Sara hastalarına bu vitaminin B12 ile birlikte gerektiği zaman verilmesi uygun olur.

Günlük ihtiyaç ve kaynakları

Bu vitaminden günlük olarak serbest folat üzerinden 200, toplam folat üzerinden ise 300 mikrograma ihtiyaç vardır. Günde 100 mikrogram olanlarda bile eksiklik görülmemektedir. Gebelikte ihtiyaç % 50 kadar artar. Bu vitamin nebati ve hayvani gıdaların bir çoğunda bulunur.

Folik Asit ve Gebelik

Gebe kalmadan 3 ay önce ve gebeliğin 12. haftasına kadar alınması tavsiye edilen folik asit, B vitaminleri grubunda bulunuyor.

Folik asit neden önemlidir?

Gebelik süresince folik asit alımı, doğan bebeklerde merkezi sinir sistemi anomalilerini önemli ölçüde azaltmaktadır. En çok rastlanan sipina bifida (omurganın açık kalması), ensefalosel (beynin kafatası kemiğinin dışına çıkması) ve anansefali (beynin gelişmesi) gibi hastalıkların görülme olasılığını % 70 azalttığı bilinmektedir. Bunun dışında, diğer vitaminlerin de uygun dozda alınmasıyla kalp ve böbrek hastalıkları kısmen önlenebilmektedir. Günümüzde çiftler daha bilinçli olduğu için gebelik kararı aldıkları andan itibaren kadın hastalıkları ve doğum hekimine başvururlar. En doğrusu da budur. Çünkü bebeğin merkezi sinir sistemi, henüz anne adayı gebeliğinin farkında olmadan gelişmeye başlar. Folik asit düzeyi yeterli değilse sinir borusu boyunca doku kaynaşması tam gerçekleşmeyebilir, bu da omuriliğin açıkta kalmasına ve “açık omurga” diye bilinen durumun ortaya çıkmasına neden olur. Ayrıca folik asit düzeyi yetersizliği merkezi sinir sistemi hastalıklarına, bu da bebeklerin doğumdan sonra gelişmeden ölmesine neden olabilir.

Doğal folik asit kaynakları

Ispanak, semizotu, brokoli gibi koyu yeşil yapraklı sebzeler, özellikle turunçgiller gibi kimi meyveler, kuru fasulye, nohut gibi baklagiller, buğday özü, mayalı yiyecekler, yumurta sarısı doğal folik asit kaynaklarıdır. Folik asit içeren sebzeler yenirken, buharda hafifçe pişirilmeli ya da çiğ yenmelidirler.

Tam tahıllı ekmek de doğal folik asit kaynağı

Ekmek, pirinç, makarna ve “cereal” denen kahvaltılık tahıllar da folik asitçe zengin ürünler arasındadır. Günümüzde marketlerde bulunan bazı hazır besin maddeleri de folik asit açısından zenginleştirilmiştir. Ancak bunların hiçbiri gebelik sırasında yeterli olmayabilir. Bu yüzden kadın doğum uzmanları, gebelere, folik asit preparatı kullanmalarını önerirler. Bazı gebelere, hekimleri tarafından tavsiye edilen multivitamin preparatlarında da folik asit bulunabilmektedir. Bu durumda, ek folik asit desteği almaya gerek kalmaz.

Folik asit takviyesine ne zaman başlanmalı?

Bebek gelişimi sırasında folik asit takviyesi kullanmak bebeğin normal gelişim şansını artırır. Folik asite en az 0,4 miligramlık tabletler halinde, gebe kalma kararından yaklaşık 3 ay önce başlanmalı ve gebeliğin ilk 12 haftası boyunca sürdürülmelidir. Önceden, folik asit eksikliği nedeniyle merkezi sinir sistemi hasarlı bebek doğumu yapıldıysa, bu durumda hekimin tavsiyesi ile 0,4 miligramın üstüne çıkılabilir.