Gevheri
17.-18. yüzyılda yaşamış bir halk şairi. Mehmet (Mustafa) Gevheri de denir.
Yaşamı üzerindeki bilgiler arasında İstanbul'da Mehmet Bahri Paşa'nın divan kâtipliğini yaptığı (Prof. Köprülü), Kırımlı olduğu, Suriye ve Arabistan'ı gezdiği, askerliğinde Rumeli sınırlarında bulunduğu doğruluk kazanmıştır. Prof. Boratav, Tameşvarlı İbrahim Naimeddin'in "Hadikat-üş Şüheda" adlı yapıtında Eğri Kalesi alaybeyi olan büyükbabasına yazdığı ağıtın yayımlandığını açıklamıştır. Son yıllarda bulunan bir şiirindeki "Sene bin yüz elli yazıldı tarih" dizesinden 1150'de (1737) hayatta olduğu anlaşılmaktadır.
Şiirlerinde aruz ölçüsünü başarıyla kullanmasa bile, bu ölçüyle yazma alışkanlığından bir söyleyiş ustalığı kazandığı anlaşılan Gevheri'nin koşma ve türkülerinde titizlikle aradığı sözcükleri dize içinde sağlayacakları uyum açısından değerlendirdiği görülür.
Bu nedenle divan şiirinde rastlanan sözcükleri kullanmayı sakıncalı bulmaz: "Yari benden böyle ayrı düşüren / Âdu mudur, engel midir, el midir" ya da "Tuzağım yok avlanacak ağım yok / Kaçma benden ben yâd avcı değilim" dizelerinde görüldüğü gibi sesli, sessiz harfler açısından sözcüklerin yapılarına önem verir.
Kimi şiirlerinde öz ve kuruluş yönlerinden kendisinden sonra gelen şairlere örnek olacak ustalıklara kavuşur. Sadettin Nüzhet'in "Gevheri" (1928) adlı kitabında 115 deyiş vardır.
MsXLabs.org & Morpa Genel Kültür Ansiklopedisi
