İNSAN HAKLARI
Bireylerin yalnızca insan olmakla kazandıkları haklardır
İnsan olmak yeterlidir, başka gerekçe aranamaz
Bunlar doğal, vazgeçilmez/devredilemez haklardır
Temel insan hakları nelerdir? - Yaşama hakkı
- Özgürlük ve kişi güvenliği hakkı
- Adil olarak yargılanma hakkı
- Düşünce ve vicdan özgürlüğü hakkı
- İfade özgürlüğü hakkı
- Eğitim hakkı
- Özel yaşama ve aileye saygı hakkı
İnsan haklarının temel ilkesi:
İnsanlar yapı bakımından aynı ve eşittir
Kişiler siyasal iktidar karşısında cins,ırk, yaş, düşünce farkı gözetilmeksizin eşittirler
İnsan haklarıDeğerler sisteminde en üst sırada yer alan temel haklardır
Hukukun temelinde yer alan kurucu ilkelerdir
Hak nedir?
Tartışılmaz olan ve herkes tarafından kabul edilmesi gereken şeye hak denir
Her hak, kendine saygı gösterilmesini de zorunlu kılar
Bu ise, ahlaki sorumluluk ve hukuksal yaptırımlar yoluyla sağlanır
İnsan hakları , insanlığın mücadelelerinin bir ürünüdür
Tarihsel bir süreç içinde insan hakları bugünkü duruma gelebilmiştir
İnsan haklarının gelişiminde üç evreden söz edebiliriz
Birinci evre:17 Ve 18yylar
İngiliz, Amerikan ve Fransız devrimlerinin getirdiği klasik hak ve özgürlükler
Bunlar:yasal eşitlik, kişi güvenliği, düşünce ve inanç özgürlüğü, mülkiyet hakları, siyasal haklar
Devletin görevi, karışmamaktır(Liberal görüş)
İKİNCİ EVRE:19 Yy
Kitle hareketleriyle ortaya çıkan “sosyal haklar” söz konusudur
“Sosyal devlet” kavramı doğmuştur
Bu dönemde, özellikle çalışma hakkı, adil ücret, sosyal güvenlik, sendika ve grev, sağlık ve eğitim gibi haklar gündeme gelir
ÜÇÜNCÜ EVRE:20yy
Bu dönemde ortaya çıkan haklar, 3 Dünya ülkelerinin talepleridir
Bunlar: ulusların sosyal, ekonomik, siyasal ve kültürel geleceklerini belirleyebilme hakkı, sosyal gelişme hakkı
Barış hakkı, sağlıklı bir çevrede yaşama hakkı vb haklar
Geçmişten geleceğe bir ideal
İnsan hakları bir idealdir
Günümüzde bu konuda mükemmele erişmiş bir ülke/devlet yoktur
İnsan haklarının eğitim ve uygulamalarla korunup güçlendirilmesi gereklidir
İnsan haklarının gerekleri nelerdir?
Hukukun türetilebileceği temel ilke ve koşullardır
Çağdaş devletler bu haklara uymakla ve bunları korumakla yükümlüdür
Çağdaş devlet insan haklarına saygılıdır
İnsan haklarına saygılı devlet
Yurttaşları birbirine karşı korur
Adalet düşüncesiyle hareket eder
Hukuk devletinde yöneticiler diledikleri gibi davranamaz
Bireyler ve yurttaşlar da her yerde her şeyi yapamazlar
Haklar ve ödevler
İnsan hakları bireye ödevler yükler
Bir çocuğun eğitim hakkı ailesine ve devlete, işçilerin çalışma hakkı işverene yükümlülükler getirir
Devletin ve temsilcilerinin görevi bu hakları koruyup geliştirmektir
İnsan devletten daha önemli ve değerlidir
Yalnızca insanın hakları vardır
İnsan en yüce değerdir
İnsanların ırkı, dili, inancı, cinsiyeti veya kişilik özellikleri farklı olabilir
Ama insan hakları açısından; insanlar arasındaki farklılıklar ne olursa olsun,ahlaki değer bakımından eşitlik söz konusudur
İnsanın değerini korumak
İnsan hakları, insanın değerini korumayı amaçlayan ahlaki gerekliliklerdir
İnsanlara eşitçe davranmak, ırk ayrımı yapmamak gerekir
İşkence ve kötü muamele yapılmamalıdır
Cinsiyet vb ayrımlar yapılmamalıdır
Düşünce ve uygulamadaki farklılık
Günümüzde herkes insanların onur ve değer bakımından eşit olduğunu resmen onaylar
Ama dünyanın her yanında insan haklarının ihlal edilmesi söz konusudur
Düşünce ve uygulama arasındaki uçurum bugün önemli bir sorundur
Başlıca Bildirgeler
1789 Fransız Yurttaş ve insan hakları Bildirgesi
1948 BM İnsan hakları evrensel bildirgesi
Avrupa İnsan hakları sözleşmesi
Bildirgelerin bildirdiği haklar
Bildirgelerde yer alan haklar nelerdir?
Bu haklar Anayasamızda da yer almaktadır
İnsan hakları günümüzde artık yalnızca ulusal hukuk değil, uluslar arası kurum ve sözleşmelerle de güvence altındadır
Tüm insanlar
Özgür; onur ve haklar bakımından eşit doğar Akıl ve vicdanla donatılmış olup birbirlerine karşı kardeşlik anlayışıyla davranmalıdırlar(İHEB, 1 Md)
Yaşama hakkı
Herkesin yaşama ve kişi özgürlüğü ve güvenliğine hakkı vardır(3 Md)
Yaşama hakkı en temel haktır
Diğer bütün hakların kullanımı ve varlığı bu hakka bağlıdır
Yaşama hakkının kaynağı
Kişinin dokunulmazlığı ile maddi ve manevi varlığının korunmasını düzenleyen yasa maddeleridir:
AİHS 2 ve 3 Mad
Anayasanın 17 Mad
PVSK’nun ek ve 16 Mad
Kişisel özgürlük ve güvenlik hakkı
“Herkesin özgürlüğe ve kişi güvenliğine hakkı vardır”
Kimse keyfi olarak özgürlüğünden yoksun bırakılamaz
Özellikle gözaltı ile ilgili sorunlar hep bu maddeden kaynaklanmaktadır
Hiç kimseye işkence ya da onur kırıcı bir davranış ve ceza uygulanamaz
İşkence insan hakları konusunda en çok karşılaşılan bir olaydır
1988’de AK bünyesinde, “Avrupa İşkencenin Önlenmesi Sözleşmesi” çıkarılmıştır
Düşünce ve ifade özgürlüğü hakkı
“Herkesin görüş ve anlatım özgürlüğüne hakkı vardır Bu hak, görüş edinme ve resmi makamlarca karışılmaksızın ve ülke sınırlarına bakılmaksızın bilgi ve düşüncelerin alınıp verilme özgürlüğünü de içerir(1948, 19mad)
Ancak şiddete yönelten ifadelerin kısıtlanması hak ihlali değildir
Polis ve İnsan Hakları
Polisin yetkileri insanların biyolojik, psikolojik ve sosyolojik varlığını kapsamına alan işlemleri etkilemektedir
İnsan hakları konusunda polis, oldukça önemli bir göreve konumda bulunur
Polisin bazı yetkileri insanın biyolojik varlığına/bedenine yöneliktir: arama, gözaltına alma, yakalama, ifade alma, zor kullanma gibi
Polisin bazı yetkileri ve uygulamaları insanı psikolojik ve sosyolojik yönden de etkiler
Polisin birçok görevi insan haklarıyla ilgilidir: arama, el koyma, ifade alma, kimlik sorma, parmak izi alma, gözetleme, kişisel nitelikli verilerin işlenmesi gibi
