Japon Sanatları - Origami (Kağıt Katlama Sanatı)

Origami hayatımızda belki de ilk tanıştığımız japon kültürü öğesidir (sanırım sony'den sonra). Hem az malzeme ve yetenekle gerçekleştirilebilmesi, hem de japon işi olmasına karşın tehlikesiz bir sanat olması yüzünden, hepimizin ilkokul yıllarımızda, en azından kağıttan tuzluk imal etmişliğimiz ya da kurbaga zıplatmışlığımız vardır.

Tarihçe

Nasıl ju-do (denge yolu), ike-bana (yasatilan cicek), ya da karate, taşımasu, iki sözcüğün birleşmesinden oluşuyorsa, origami de Oru (katlamak) ve Kami (kağıt) sözcüklerinin birleşiminden meydana gelmektedir.. İlginçtir, bi çok saygı duydugum japon işi gibi bu da Çin kökenlidir. Aslında kağıt katlama sanatının, kağıt yapma sanatının çıktığı yerden çıkması çok normal tabi... I.veya II. yy zamanında Çin'de çıkmış origaminin, Japonya'daki ilk örnekleri, japonların kültürel ve artistik olarak, kelimenin tam anlamıyla coştuğu Heian dönemine (794-1185) rastlamaktadır

red dragon, joseph wu

Beyaz kağıt, gizli ve kutsal öğeleri saklamak amacıyla kullanılırmış o dönemde. Sonra dinsel bir öğe olmaktan çıkmış ve yaratılan yeni modellerle çeşitlilik kazanarak biraz daha halk eglencesi haline gelmiş. Zamanla da Kabuki (geleneksel japon tiyatrosu) ve ukiyoe (gel. jap. resmi) gibi geleneksel sanatların yanında yerini almış. Şimdi ise halen tapınaklarda rastlanmakla beraber, evlilik törenlerinde kağıt kelebekler damat ve gelini temsil eder ve 1000 tane turna kuşu yapanın da dileğinin gerçekleşecegine, uzun ve iyi bir yaşam sürecegine inanılırmış mesela. 19.yy.'ın ortalarına doğru 70'e yakın farklı origami tasarımı yaratılmış durumdayken japonya'nın modernleşmesi ile beraber, tören ve festivaller için yapılması hariç, origamiye olan ilgi azalmıştır. Ancak origami tarihinde dönüm noktası olan hüzünlü bir olay var ki, hemen kısaca ona değinmeliyim;

Geleneksel Turna Modeli

Hiroşima'da, atom bombasının patlaması sonucunda radyasyon etkileriyle Lösemi hastası olan 11 yaşındaki Sasaki Sadako isimli bir çocuk varmış. İyileşmek için inanışa uygun olarak 1000 tane turna kuşu yapmaya karar vermiş. Fakat küçük vucudunu yiyip bitiren hastlalık ancak 644 tanesini bitirebilmesine izin vermiş. Arkadaşları da onun yerine sayıyı tamamlamış ve cenaze töreninde mezarını turna kuşlarıyla kaplamışlar. Bu olay o günün Hiroshima'da Dünya çocuk barış günü olarak kutlanmasına ve onuruna Sadako 'nun Seatle'da bir heykelinin yapılmasına vesile olmuş. Bu sebeptendir ki, her sene Ağustos ayının 6'sında kutlanan barış gününde, dünyaçapında birçok çocuk tarafından yapılan turna kuşları Hiroshima'ya gönderilir.

Dikkat edilecek Hususlar
Origami fanatikleri kağıdı kutsal birşey olarak görürler. Onların gözünde, kesmek ya da yapıştırmak bu kutsal şeye karşı, bir nevi küfür ve saygısızlıktır. Fanatik, radikal köktendinci origamici olmasak da, başka dinin kurallarına gösterilmesi gereken bir saygı gibi biz de bu origaminin 7 ölümcül günahına uyalım (kesmeyeceksin, yapıştırmayacaksın, yırtmayacaksın, kare kağıt kullanacaksın, boyamayacaksın, çizmeyeceksin vs... ) Origami kitabı alırken dikkat edelim, kesmeli yapıştırmalı tariflerin, diagramların oldugu kitaplara yüz vermeyelim. Kağıdın bölünmez bütünlüğüne zarar vermeyen, yabancı kimyasal maddelerin kirletmedigi gerçek modelleri öğrenelim ve yapalım.

Gergedan David Bill

Nasıl başlarım? Temel Teknikler?
internet bence yeterli. Zaten google'dan "origami" yazdığınız zaman bir sürü yer gelecektir, ama ben yine de aşağıda bir iki site ismi vereyim. Buralardan bol miktarda eğitim ve şema bulabilirisiniz.

Öncelikle internetten bulacaginiz diagramları okumayı öğrenmelisiniz. Diagramlar tavşan olsun domuzcuk olsun bir origami modelinin nasıl yapılacağını adım adım gösteren şemalardır. Bu diagramlar kağıtların hangi sırayla katlanacağını gösterirken, bir takım semboller ve cizgi türleri kullanırlar. Katlama biçimlerinin "crimp fold, petal fold" gibi teknik isimleri vardır. digramdan bakarak bunu anlamanız gerekir. Endişelenecek bir şey yok.

Valley fold

Örneğin Kesikli çizgiyle gösterilen "valley fold" katlamadır. Kesikli çizgi kağıdın bu şekilde içeri dogru katlanması gerektigini gösterir. biz görünce "hmm valley fold" deriz. Kesikli ve noktalı çizgi gördüğünüz zaman bu "mountain fold"dur ve görünce, tersi yönde katlamalıyız. Bu şekilde katlama yöntemleri oldugu gibi.. kağıdı açmanızı ya da modeli ters çevirmenizi.. ya da bize "aynı hareketi bir de bu taraf için yap" diyen işaretler vardır.. Neyseki ancak bu işaret dili 10 tane sembolden oluşuyor.. paperfolding.com 'da da çok güzel anlatılıyor bu...
işaret dilini kaptıktan sonra diagramları okumaya başlıyoruz. Artık içe mi dışa mı katlayacağımızı biliyoruz, neresini çevirip neresinden tutacağımızı biliyoruz. İşi kapmış olduğumuza inanarak kağıdımızı aldık, diagramımızı açtık önümüze.. bir baktık, akım şeması düz bir kağıttan başlayacağına neredeyse yarıya kadar gelmiş bir origami şekliyle başlıyor. Bunu nasıl nerede yaptı deyip sinirleniyoruz. Altında da "bir preliminary base yapın" demiş. Hmm demek ki diagramları okumayı öğrendikten sonra, bir de temel teknikleri, "base" leri öğrenmek gerekecek.. Ya da en azından onların yapımını anlatan diagramı bir yerlerden bulmak gerekecek. Çok fazla değil, böyle 5-6 tane base var öğrenilmesi gereken (preliminary base, bird base, waterbomb base, fish base vs.. ).

Bird Base

Preliminilary base

Ya yapa yapa ezberlersiniz ya da diagramları elinizin altında olur, buradan bakıp base'i inşa eder, esas modelinize öyle devam edersiniz.. Bir çok model bu temel aşama inşa edildikten sonra yapılan modifikasyonalarla şekillendirilir. Örneğin "bird base" ile bir çok kuş ve böcek modeli yapılabildigi gibi.. çok güzel bir iki çiçek modeli de "bird base" le başlayabilir. Kağıt seçimine gelince, aslında japonların bu iş kullandıkları çok güzel desenli kağıtlar var ve bulunabiliyor. Ama ben düz renk daha çok seviyorum. Bir tavsiyem de büyük kağıtlarla başlayın, yoksa bir iki katlamadan sonra küçücük kalmış bir kağıtla uğraşırken, olay beyin ameliyatına dönebilir sizin için.

Çağdaş origami modelleri

Geleneksel ve Çağdaş Origami Modelleri
Demiştik ki son 1000 yılda geliştirilen sadece 70 tane model varmış. Evet biraz yavaş ilerlemiş. Çok gelenekçilik de yaratıcılığı sınırlıyor sanırım. Neyseki son 25 yılda yeni materyaller yeni metodlar ve yeni fikirler girmiş pasifik'in iki yanından. Geçmişin basit- stilize hayvan ve çiçeklerine, anatomik olarak doğru, bacakları ve dişleri olan hayvanlar, korkutucu iblisler, böcekler eklenmiş. Ayrıntılı guguklu saatler ya da isviçre çakıları gibi yeni konular işlenmiş.. Kimisi matematik dünyasına girmiş, polyhedralar yapmışlar. İpek, transparant film, sakız kağıtları hatta para gibi yeni malzemelerle beraber, yeni araçlar (Bilgisayar destekli tasarım) kullanarak yeni modeller geliştirilmiş.
Shafer isimli bir origamicinin yaptığı Star Trek uzay gemisi Enterprise'in modelini gördüm. Bu model 72 diagramdan ve 11 sayfa açıklamadan oluşuyor.. neredeyse 1 ay sürmüş tasarlaması.. ve orta düzey bir katlayıcı 1 haftada bu diagramlara bakarak inşa edebilirmiş modeli.
Başka Origami tasarımcısı Robert Lang bilgisayar yardımıyla 8 bacaklı, kuyrukları kıskacı ve anteniyle anatomik olarak birebir doğru bir istakoz tasarlamış.
Kağıttan uçak yapmak ise origaminin kelime anlamına uygun gibi gelse de sanattan çok bilime giren bir konu. Hatta konu doğrudan aerodinamikle alakalı olduğu için nerdeyse NASA'nın alanına giren bir şey.. Olayın ciddiyetine bir giriş olması açısından Tübitak yayınarından "Katla ve uçur" isimli kitabı tavsiye ederim.. İnternete dalınca geleneksel metodlar kullanarak yapılan bir çok modelle karşılaşabilirsiniz. Kayık, gemi, uçak, araba, x-wing, F-102, voyager gibi transport araçlarının yanında, rüzgar gülü, kalemlik, küllük, körük, vazo, gaz pompası gibi yararlı aletler, penguen, turna kuşu, sincap, çekirge, pegasus gibi canlılara eşlik eden, bir jurassic müzesi kurulabilecek kadar dinazor modeli var. Güncel modellerde de, gerçekten etkileyici ejderha, vampir, büyücü, voltran, noel baba, alien, pikachu (olmazsa olmaz) modellerine rastlayabilirsniz. Ünlü Echer çizimlerini üşenmeden yapan, gazete okuyan adam, kağıt oynayan adamlar gibi sanat tarihinin ünlü tablolarını origamik olarak canlandıran, tedavi göresi kişilerin sayfalarını gördüm ben.

MsXLabs Üye Girişi