MAXWELL (James Clerk),

iskoçyalı fizikçi
(Edinburgh 1831 - Cambrıdge 1879).

Yirmi beş yaşında Aberdeen’de bir kürsünün başına getirildi; daha sonra, 1865'e dek Londra'da King's College’da ders verdi. Bu tarihte iskoçya'da, Glenlair'deki evine çekildi. Cambridge’dekı Cavendish Ipboratuvarı'nın kurucusu olan Devonshire dükü, 1871'de Maxwell'i bu kuruluşu yönetmek üzere davet etti. Maxwell, Gauss'un yanlışlıklar yasasına uygun olarak molekül hızlarının dağılımını inceledi, termodinamiğin ve gazların kinetik kuramının ortaya konmasına katkıda bulundu ve 1860’ta aynı sıcaklıktaki moleküllerin ortalama kinetik enerjisinin, onların yapısına bağımlı olmadığını gösterdi, iç sürtünmesiyle ilgili kendi yaptığı ölçümlerden, ortama serbest yolun değerim saptadı.

Ünlü "Maxwell şeytanı" kavramını bu kuram çerçevesinde ortaya attı. Faraday’ ın öğrencisiydi ve 1862'de bir elektrik alanının etkisi altında olan dielektriklerde görülen "yerdeğıştırme” ve "yerdeğiştırme akımı" kavramını yarattı. Bir devre, manyetik bir alan içinde yer değiştirdiğinden ortaya çıkan elektromanyetik işi veren genel formülü açıkladı. Uzun hazırlık yıllarından sonra, elektromanyetik alanın genel denklemlerini kurdu ve bunları büyük yapıtı Treatise on Electricity and Magnetısm adlı kitapta yayımladı (2 cilt, 1873). Bu kitaptan sonra, en büyük başarısı, ışığın elektromanyetik kuramını bulması (1865) oldu (bu kuramı 1873'te geliştirdi). Işığın elektromanyetik olaylarla yapılan bu tanımlaması özellikle, Maxwell'in denklemlerinden, elektrik ve manyetik alanların uzayda yayıldığı sonucunun elde edilmesiyle desteklendi.

Bu tanımlama, aynı zamanda, ışık hızıyla elektromanyetik bir bozulmanın (sarsılma) yayılımı arasındaki hız eşitliğini de ortaya koydu ve bu eşitlik çok kısa bir süre sonra doğrulandı. Ayrıca Maxwell, yaptığı kesin deneylerle 1868 ve 1896’da kuramına uygun olarak iki mutlak sistemde, elektrik birimlerinin oranlarının ışık hızına eşit olduğunu doğruladı. Crookes ışınölçerinin dönme deviniminin açıklanması ve manyetik daralmanın bulunmasının yanı sıra renklerin algılanması üzerine çalışmaları da (görsel üçdeğiş- kelilik, renklerin toplanabilirliği) ona borçluyuz.

Maxwell bağıntıları.

Termodın. Bir sistemin termodinamik halını belirleyen değişkenlerin kısmi türevleri arasında var olan bağıntılara verilen ad. Bu bağıntılar termodinamiğin ilk iki yasasının dolaysız bir sonucudur.

Maxwell şeytanı.

Termodm Maxwell' in dış müdahale olmaksızın bir sistemin molekülleri arasında seçim yapmaya olanak veren düşsel sürece verdiği ad: örneğin, daha sıcak olan molekülleri daha soğuk olanlardan ya da bir karışımın çeşitli bileşenlerini birbirinden ayırarak, uzayın farklı bölgelerine kapatmak. Böyle bir süreç, yalıtılmış bir sistemin entropisinin azalmasını sağlar: o halde termodinamiğin ikinci yasası "Maxwell şeytaninin varlığının olanaksızlığını gösterir.