Ali Kuşçu, asıl adı Ali Bin Muhammed

(d. Semerkant - ö. 18 Aralık 1474, İstanbul)
Türk astronomi ve matematik bilgini. Arap diliyle ilgili yapıtlarıyla da ünlüdür.

Babası Mehmed Bey, Timurlu hükümdarı Uluğ Bey’in doğancısıydı. Bu nedenle Kuşçu olarak anılan Ali Muhammed, Semerkand’ da gördüğü ilk öğreniminden sonra, Kadızade-i Rumi ile Uluğ Bey’den matematik ve astronomi dersleri aldı. Sonra gizlice gittiği Kirman’da öğrenimini tamamladı. Semerkant’a dönünce, Ay’ın evrelerini anlatan Risâle-i Hallü’l-Eşkâli’l-Kamer adlı ilk yapıtını, kaçışını bağışlatmak için Uluğ Bey’e sundu. Uluğ Bey de Ali Kuşçu’yu Semerkant’taki ünlü gözlemevinin başına getirdi. Zic-i Uluğ Bey adıyla bilinen büyük yıldız katalogu, Ali Kuşçu ile Uluğ Bey’in o dönemdeki ortak çalışmalarının ürünü sayılır.

Uluğ Bey’in öldürülmesi (1449) üzerine Tebriz’e giderek Akkoyunlu Uzun Hasan’a sığındı ve barış görüşmelerinde elçilik göreviyle İstanbul’a gönderildi. Ali Kuşçu’yu saygiyla karşılayan II. Mehmed (Fatih), Ayasofya Medresesi’nde ders vermesini önerdi. Elçilik görevini tamamlamak üzere Tebriz’e gidip geldikten sonra İstanbul’a yerleşen Ali Kuşçu, Ayasofya Medresesi’nde Molla Sarı Lütfü, Kivameddin Kasım ve Sinaneddin Yusuf gibi öğrenciler yetiştirdi. Onun gelişiyle İstanbul medreselerinde astronomi öğretimi canlılık kazandı.

Fen bilimlerinin yanı sıra kelam, hadis, tefsir, Arapça dilbilgisi ve sözdizimi gibi konularda da yazıları olan Ali Kuşçu’nun en önemli yapıtı, Zic-i Uluğ Bey Şerhi’dir. Farsça yazdığı bu açıklamada, Zic’in düzenlendiği dönemdeki en ileri kuramsal matematik bilgilerini verir. Bir başka önemli astronomi yapıtı, 1457’de Farsça yazdığı Risâle fil-Hey’e’dir. Önsöz ve iki makaleden oluşan bu yapıta, gökcisimlerinin Yerden uzaklıklarına ilişkin bilgiler içeren üçüncü bir makale ekleyerek Risâletül Feîhiyye adıyla Arapçaya çevirdi.

Semerkant’ta Farsça yazdığı Risâle fil Hisab' da Risaletül Muhammediye adıyla Arapçaya çevirerek II. Mehmed’e (Fatih) sundu. Nasıreddin Tusi’nin İslam felsefesine ilişkin Tecridül Kelam adlı yapıtına bir şerh yazdı. Bu kitap, medrese öğrencileri arasında daha çok Şerh-i Cedid (ös 1884) olarak bilinirdi. Arapça dilbilgisine ilişkin Unkuduz Zevahir de, önemli incelemeleri arasında sayılır.