Mozart Wolfgang Amadeus

tam adı JOHANN CHRYSOSTOM WOLFGANG AMADEUS MOZART, Latince JOHANNES CHRYSOSTOMUS WOLFGANGUS THEOPHILUS MOZART
(d. 27 Ocak 1756, Salzburg - ö. 5 Aralık 1791, Viyana, Avusturya)
dünyanın en büyük müzik dehalarından biri sayılan AvusturyalI besteci.

Joseph Haydn ile birlikte 18. yüzyıl sonlan Viyana klasik üslubunun doruk noktasını temsil eder.

İlk yapıtları.

Ablası Maria Anna (Nannerl) ile birlikte, tanınmış bir kemancı ve besteci olan babaları Leopold Mozart tarafından eğitildi. Beş yaşında menuetler ve başka parçalar bestelemeye başladı. Kısa zamanda klavsen ve kemanda ustalaştı. 1770’lerin sonlarında ise keman konserlerini bırakarak piyanoya ağırlık verdi. Altı yaşında ablasıyla birlikte babasının çeşitli kentlere düzenlediği konser turnelerine başlayan Mozart, bir yandan Avrupa’yı dolaşırken bir yandan da kompozisyon çalışmalarını sürdürdü. 1762’de ilk turnelerine çıktıkları Münih’te, imparatorluk sarayında görülmemiş bir başarı kazandığı Viyana’da ve Pressburg’da çaldıktan sonra Ocak 1763’te Salzburg’a döndü.

9 Haziran 1763’ten 30 Kasım 1766’ya değin süren ilk büyük Avrupa turnesinde önce Ren Bölgesi’ne, Brüksel’e ve Paris’e gitti. Köchel katalogunda K.6-9 olarak kayıtlı dört keman sonatını 1763-64 kışında yayımladı. Daha sonra geçtikleri Londra’da bir buçuk yıl kaldı. Burada tanıştığı J.C. Bach ve onun çalışma arkadaşı K.Friedrich Abel’in etkisi altında ilk senfonilerini (K.16, 19) yazdı. 1765-66 kışını Holland’da geçiren Mozart’lar Brüksel, Paris, Cenevre, Bern ve Münih üzerinden Avusturya’ya döndüler.
11 Eylül 1767-5 Ocak 1769 arasında ikinci kez gittikleri Viyana’da Mozart ilk Almanca opereti K. 50, Bastien und Bastienne'ı ve Coltellini’nin librettosuna dayanan ilk İtalyanca operası K. 51, La finta semplice1 yi (Sözde Saf Yürekli Kız) besteledi. İtalyanca operanın, imparatorun isteği üzerine azılmasma karşın sahnelenememesi, ona arşı Antonio Salieri’nin önderliğinde gelişen muhalefetin ilk engellemesi oldu. Mozart 1768 sonunda K. 139, Do Minör Missa'sini imparatorun ve saray ileri gelenlerinin önünde yönetti. Salzburg’a dönüşünde aile dostları Başpiskopos Sigismund von Schrattenbach’ın sarayında La finta semplice operası sahnelendi; Mozart da başpiskoposun sarayında birinci kemancılığa atandı.

Mozart 13 Aralık 1769-28 Mart 1771 arasındaki ilk İtalya turnesinde Rovereto, Verona, Milano, Parma, Bologna, Floransa, Roma ve Napoli’de konserler verdi. Dönüşte üç ay kaldıkları Bologna’da Padre Martini ile kontrpuan çalıştı. Milano’da da Düklük Tiyatrosu’nda başarıyla sahnelenen K.87, Mitridate, redi Ponto (Pontus Kralı Mithradates) operasını bitirdi. Mart 1771’de Padova’da aldığı sipariş üzerine K.118, La Betulia liberata (Kurtarılmış Betulia) oratoryosunu yazdı. 13 Ağustos-15 Aralık 1771 arasında ikinci kez İtalya’da bulunan Mozart, İmparatoriçe Maria Theresia’nın, oğlu Arşidük Ferdinand’m düğünü için ısmarladığı K. 111, Ascanio in Alba (Ascanio Alba’da) dramatik serenadını bestelemek ve sahnelemek üzere Milano’ya gitti. Dört haftada tamamladığı bu yapıt 17 Ekim 1771’de büyük bir başarıyla seslendirildi. 24 Ekim 1772-13 Mart 1773 arasında yeniden Milano’ya dönen Mozart Düklük Tiyatrosu’nun ısmarladığı K.135, Lucio Silla'yı besteledi. Üslubunun gelişmesinde önemli bir aşamayı oluşturan bu opera seria1 yla (ciddi opera) olağanüstü bir başarı kazandı. Bu sıralarda Salzburg başpiskoposu ölmüştü; Mozart yeni başpiskoposun göreve başlaması nedeniyle K.126, II sogno di Scipione (Scipione’nin Düşü) festival operasını besteledi. Ayrıca Lucio Silla1 da rol alan kastrato şarkıcı Rauzzini için K.165, Exsultate, jubilate başlıklı ünlü motetini yazdı. 14 Temmuz’dan 26 Eylül 1773’e değin kaldıkları Viyana’da Mozart, edebiyattaki coşkunluk akımını andıran Haydn’ın yeni üslubundan çok etkilendi. Haydn’m Opus 20 dörtlülerinin etkisi altında altı yaylı çalgılar dörtlüsü (K. 168-173) yazdı. K.183, Sol Minör Senfoni'sinde ise dönemin Viyana senfoni üslubunun kusursuz bir örneğini verdi. Dönüşünde Salzburg’da kompozisyon çalışmalarını aralıksız sürdürdü; K.191, Si Bemol Majör Fagot Konçertosu ile dört senfoni (K. 199-202) besteledi.

6 Aralık 1774’te babasıyla gittiği Münih’te K.196, La finta giardiniera (Sözde Bahçıvan Kız) adlı opera buffa'sim besteledi. Mart 1775’te Salzburg’a döndü ve Eylül 1777’ye değin orada kalarak birçok beste yaptı. Librettosu P. Metastasio’nun olan K.208, II re pastore (Çoban Kral) operasını, başta K.257, Do Majör Missa (Credo Missası) olmak üzere birçok missa, beş ünlü keman konçertosu (K.207, 211, 216, 218, 219), çeşitli serenatlar ve divertimentolar (örn. K.239, Serenata notturna ile Köchel numarası taşımayan Re Majör Serenat ya da Haffner Serenadı) yazdı. Piyanoyla daha çok ilgilenmeye başladığı bu dönemin ürünleri arasında altı piyano sonatı (K.279-284), K.242, Üçlü Konçerto ve iki piyano konçertosu da (K.238 ve K.246) yer aldı. Yeni başpiskopos Colloredo ile ilişkileri iyice gerginleşince Mozart Ağustos 1777’de görevinden bağışlanmayı istedi ve aynı ay başpiskoposun iznini aldı; bu ilişki 1781’de kesin olarak son buldu.

Babası Salzburg’da kalan Mozart Eylül 1777’de annesiyle uzun bir yolculuğa çıktı; Almanya üzerinden Paris’e giderek sürekli bir iş bulmayı umuyordu. Münih’ten geçtikleri Mannheim’da Fridolin Weber’in kızı Aloysia’ya âşık oldu, onunla birlikte İtalya’ ya gitmek istediyse de babası buna kesinlikle izin vermedi. Paris’te beklediği ilgiyi görmeyen Mozart annesinin ölümü üzerine bu kentten ayrıldı ve Ocak 1779’da Salzburg’a döndü. Bu dönemde altı keman sonatı (K.301-306), bazı piyano sonatları (örn. K.310, La Minör Piyano Sanatı), Jean-Georges Noverre’in Les Petits riens (Küçük Hiçler) bale divertissement'ı (ara oyunu) için müzik ve özgün biçimiyle günümüze ulaşan K.297, 31 No.lu Re Majör Senfoni'si (Paris Senfonisi) de içinde bulunan üç senfoni yazdı. Salzburg’da saray orgculuğu için başvurdu ve bu göreve atandı. Müziğinin yeni bir olgunluğa ve büyüklüğe kavuştuğu bu Salzburg yıllarında K.317, Taç Giyme Töreni Missası ve K.337, Missa Solemnis gibi büyük kilise müziği yapıtları, K.345, Thamos, König in Âgypten (Mısır Kralı Thamos) gibi çok modern müzik örnekleri, iki senfoni, keman, viyola ve orkestra için K.364, Mi Bemol Majör Sinfonia Concertante ve K.320, Re Majör Serenat (Posta Borusu Serenadı) gibi besteler yaptı.

Aldığı yeni opera seria siparişi için Kasım 1780’de Münih’e gitti ve 29 Ocak 1781’de sahnelenen K.366, Idomeneo, re de Creta (Girit Kralı İdomeneus) operasıyla bu alanda yeteneğinin doruğuna vardığını gösterdi. Münih’te ayrıca K.341, Re Minör Kyrie ile 13 üfleme çalgı için K.361, Si Bemol Majör Serenat'ın yazdı. Başpiskopos Colloredo’nun çağnsı üzerine Mart 1781’de döndüğü Viyana’da birçok soylu tarafından korunduysa da başpiskoposun evinden başka yerde çalmasına izin verilmedi. Colloredo tarafından sürekli aşağılanması ve hizmetkârlarla birlikte yemeye zorlanması, sonunda işi bırakmasına yol açtı.

Sonraki yaşamı ve yapıtları.

Mozart bu durumda resmen bir koruyucuya dayanamadan geçinmek zorunda kaldı ve Frideric Handel’den sonra bağımsız ilk besteci oldu. Sonunda 7 Aralık 1787’de düşük bir ücretle İmparator II. Joseph’in oda müzikçiliğine getirildi. İmparatorun 1778’de kurduğu National Singspiel için ısmarladığı Almanca K.384, Die Entführung aus dem Serail (Saraydan Kız Kaçırma) operası bütün engelleme çabalarına karşın 16 Temmuz 1782’de üstün bir başarıyla sahnelendi. Bu sıralarda Mozart Münih’ten Viyana’ya taşınan Weber’lerin evine yerleşmiş ve Weber’in üçüncü kızı Constanze’ye âşık olmuştu. Babası Leopold’un bütün itirazlarına karşın da 4 Ağustos 1782’de onunla evlendi.

Mozart çok geçmeden Burgtheater’de kendi hesabına abonman konserleri düzenlemeye başladı. Tam bir orkestrayla bir ya da daha fazla vokal solocunun yer aldığı bu konserlerde kendi piyano konçertolarını seslendirdi ve piyano doğaçlamalarıyla büyük hayranlık uyandırdı. Büyük piyano konçertolarının çoğunu (K.413-595) bu konserler için yazdı. Ayrıca bu çalgının gelişip kusursuzlaşmasına önemli katkılarda bulundu. Ama bütün bu çalışmalarına karşın maddi durumu hiç düzelmedi. Sürekli borçlandı, ateşli bir mason olduğundan özellikle mason biraderlerinden borç aldı. 1783’te karısıyla bilikte Salzburg’a gitti, ama babasıyla ablası, Constanze’den hoşlanmadılar. Mozart Ağustos 1783’te Salzburg’da St. Peter Kilisesi’nde K. 427, büyük Do Minör Missa'sının Kyrie ve onalarının seslendirilmesini yönetti.

Mozart yaşamının son 10 yılında senfoni bestelemeye çok az zaman buldu, ama hepsi başyapıt niteliğinde olan K.385, Haffner, K.425, Linz, K.504, Prag, K.543, Mi Bemol Majör, K.550, Sol Minör ve K.551, Jüpiter senfonilerini bu dönemde yazdı. Yaylı çalgılar dörtlü ve beşlileriyle oda müziğinde de çok usta olduğunu gösterdi. Son döneminin büyük operalarından K.492, Le Nozze di Figaro (ilk sahnelenişi 1 Mayıs 1786; Figaro’nun Düğünü), K.527, Don Giovanni (ilk sahnelenişi 29 Ekim 1787; Don Giovanni) ve K. 588, Cosi fan tutte'nin (ilk sahnelenişi 26 Ocak 1790) librettosu Lorenzo da Ponte’nindi. K. 621, La Clemenza di Tito'nun (ilk sahnelenişi 6 Eylül 1791; Titus’un Zaferi) librettosu Metastasio’nun, K.620, Die Zauberflöte'ninkiyse (ilk sahnelenişi 30 Eylül 1791; Sihirli Flüt) Emanuel Schikaneder’indi. Bütün başarısına karşın mali durumu düzelmeyen Mozart iki aylık bir konser turnesine çıktı. Öğrencisi ve koruyucusu Prens Kari Lichnowsky ile 8 Nisan 1789’da Viyana’dan ayrılarak Dresden, Leipzig, Berlin ve Prag’a gitti. Ama ne bu turneden, ne de Frankfurt am Main’daki son konserlerinden bir kazanç sağlayabildi. 1791 yazında aldığı bir sipariş üzerine K.626, Requiem Missa'ya başladı. Kont von Walsegg’in ısmarladığı anlaşılan bu yapıtı öğrencisi Franz Xavier Süssmayr onun sözlü yönlendirmeleri ve taslaklarına dayanarak bitirdi. Ölümü romatizmaya bağlanan Mozart St. Mark Mezarlığı’na gömülürken başında mezarcıdan başka kimse bulunmadı.

Değerlendirme.

Önemli yapıtlarının çoğu ölümünden önce basılmadığı için Mozart bir okul oluşturmadı. Operaları Almanya dışında çok sonraları tanındı; Londra onun müziğine uzun süre yabancı kaldı. Romantik dönemde ise Bach ve Beethoven dışında hiçbir besteciye gösterilmeyen bir hayranlık uyandırdı. Mozart inanılmaz yeteneğiyle, dans da içinde olmak üzere bütün müzik formlarında ürün verdi, ama operalarındaki kişi tiplemelerinde özellikle çok başarılı oldu. Ondan sonra belki de yalnızca G. Verdi aynı ölçüde canlı opera kişileri yaratmayı başarabildi.

On altı opera, 41 senfoni, 27 piyano, 5 keman, 1 fagot, 2 flüt, 4 korno, 1 klarnet konçertosu, 20 piyano sonatı, yaylı çalgılar için 6 beşli, 25 dörtlü ile keman ve piyano için 35 sonatın yanında çeşitli çalgı ve vokal müziği yazan Mozart yapıtlarına opus numaraları vermemişti. Bütün çalışmaları sonradan Ludwig von Köchel tarafından kronolojik sıraya kondu.