Uzaya çıkan ilk Türk: Toktar Ebubekirov
1946 yılında Kazakistan’ın Karagandı şehrinde dünyaya gelen ve asıl mesleği pilotluk olan Toktar Ebubekirov, uzaya çıkan ilk Türk olarak biliniyor. İlk uzay uçuşunu 2–10 Ekim 1991 tarihleri arasında yaptı.
Ebubekrov’un uzay yolculuğuna hazırlanışı Sovyet rejiminin çatırdamaya başladığı yıllara denk geliyor. Yolculuk ise bağımsızlıktan 74 gün önce gerçekleşiyor.
Kazakistan’ın bugünkü Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev’e dahi, 1984 yılında başbakan seçildiğinde Baykonur’u tek başına ziyaret etme izni verilmemiş, Rus asıllı Kazakistan Komünist Partisi Başkanı Gennadi Kolbin ile gitmesi zorunlu tutulmuştu. Üsse geldiklerinde ise ana binaya sadece Kolbin alınmıştı. Nazarbayev, bu olaya çok içerlemiş, sonraki yıllarda Moskova’daki temaslarında üssün Kazaklara açılması için ısrarlı girişimlerde bulunmuştu. Bu girişimler SSCB’ nin son günlerinde netice verdi. Kazak astronotlar uçuşa hazırlanmaya başladı ve ilk uçuş böylece gerçekleşti. Bu bakımdan, ilk uçuşun bilimsel yanından çok siyasi yanı ağır basıyordu.
Nazarbayev’in de katıldığı 2 Ekim 1991’de gerçekleştirilen yolculuk öncesindeki uğurlama töreni Kazak geleneklerine göre yapıldı. İki Kazak çadırı kurulup, davetlilere Kazak Milli Orkestrası’nın çaldığı Kazak halk müziği eşliğinde ikramda bulunuldu. Bu, bağımsızlığın hemen arefesinde Baykonur’un Kazaklara ait olduğunun dünyaya ilanından başka bir şey değildi.
Soyuz TM13 uzay aracı ile gittiği Sovyet uzay istasyonu Mir’de 7 gün 22 saat kalarak, uzaya giden “ilk Türk uzay adamı” unvanını elde eden Toktar Ebubekirov, dönüşte de aynı coşku ile karşılandı.
Kazakistan, Ebubekirov’un ardından uzaya ikinci astronotu Talgat Musabayev’i gönderdi. Musabayev ilk iki uçuşunu 1 Temmuz 1994 tarihinde Mir Uzay İstasyonu’na, sonrakini ise inşaatı devam eden ve 14 ülkenin ortak olduğu Uluslararası Uzay İstasyonu (ISS)’na yaptı (1998). Musabayev, üçüncü yolculuğunda dünyanın ilk uzay turisti Amerikalı milyarder Dennis Tito’yu uzaya götüren uzay aracının komutanı idi (2001).
Musabayev, uzaya ilk gidişinde yanında Kur’an-ı Kerim de götürmüş, dönüşte Cumhurbaşkanı Nazarbayev’e hediye etmişti. Bu Kur’an şu anda Cumhurbaşkanlığı Müzesi’nde bulunuyor.
Kazak astronotlar “bizden de birisi gitti” denilsin diye değil, bilimsel çalışmalarda bulunmak ve bunun sürekliliğini sağlamak maksadıyla uzay programlarına katılıyorlar. Özellikle Musabayev’in gerçekleştirdiği uçuşlar Kazakistan açısından önemli uçuşlardı.Bu uçuşlardan 207 gün 12 saat süren 1998 yolculuğunda Kazakistan’ın yeraltı su kaynakları, tarım potansiyeli, kar kalınlığı ve bunun meydana getirdiği nem oranının incelenmesi, maden kaynaklarının gözlemlenip dökümünün alınması, dünya çevresindeki hava katmanlarının incelenmesi çalışmaları gerçekleştirildi.
