“p, ç, t, k” seslerinden biri ile biten Türkçe veya yabancı kelimelere ünlü ile başlayan ekler (yapım veya çekim eki) getirilince, kelime sonundaki sert ünsüz yumuşar ve “b, c, d, g, ğ” ye dönüşür. Bu duruma ünsüz yumuşaması denir. Hatta “g” nin “ğ” ye dönüştüğü de görülür:

Örnekler:
ağaç→ağaca, çocuk→çocuğu, senet→senedin
dolap→dolabın, ekmek→ekmeği, kitap→kitabım
tüfek→tüfeği, diyalog→diyaloğu...
almak→almağa...

Bu daha çok sert ünsüzün iki ünlü arasında kalmasının sonucudur, ama kelime sonunda iki ünsüz bulunduğunda da yumuşama görülmektedir. Öyleyse bu yumuşama tamamen sert ünsüzden sonra gelen ünlüyle ilgilidir:

Örnekler:
borç→borcum, kalp→kalbi, kurt→kurdun, denk→dengim, renk→rengi, kepenk→kepengi
Sanat, millet, devlet, ahlâk, cumhuriyet, evrak, hukuk, sepet gibi bazı yabancı kelimelerde yumuşama olmaz:

Örnekler:
ahlâkım, merakımı, anketin, sanatı, millete, devletin, sürati, hakikatin, tazyiki, hukukun...
Sert ünsüzle biten özel isimlerde meydana gelen yumuşama yazıda gösterilmez, telâffuzdan anlaşılır:

Örnekler:
Gemlik’e (okunuşu: gemliğe), Ahmet’i (okunuşu: ahmedi)...
Yumuşama, tek heceli kelimelerde bazen görülse de genellikle yoktur:

Örnekler:
ip-e, suç-u, et-e, ak-ı, at-a, ok-u, aç-ı, tok-a, alt-ında, birik-en, acık-an, lig-in, org-um...
cep→ceb-i, kap→kab-ı, çok→çoğ-u, taç→tac-ı, yurt→yurd-u...

Ünsüz Yumuşaması Nedir (Detay ve Örnek)

“p, ç, t, k” sert ünsüzleriyle biten sözcük veya eklere, ünlüyle başlayan bir ek ya da sözcük getirildiğinde bu ünsüzler yumuşayarak “b, c, d, g-ğ” biçimlerine dönüşür. Bu olaya “ünsüz yumuşaması” denir.

p, ç, t, k › b, c, d, g-ğ
SERT YUMUŞAK

• dolap – ın → dolabın
• SERT YUMUŞAK
• p › b
• ünsüz yumuşaması

• ilaç – ım → ilacım
• SERT YUMUŞAK
• ç › c
• ünsüz yumuşaması

• kanat – ı → kanadı
• SERT YUMUŞAK
• t › d
• ünsüz yumuşaması

• gözlük – üm → gözlüğüm
• SERT YUMUŞAK
• k › ğ
• ünsüz yumuşaması

• ahenk – i → ahengi
• SERT YUMUŞAK
• k › g
• ünsüz yumuşaması

* Sert ünsüzle biten eklerden sonra ünlüyle başlayan başka bir ek getirildiğinde yine “ünsüz yumuşaması” meydana gelir.

• gel – ecek – iz → geleceğiz
• SERT YUMUŞAK
• k › ğ
• ünsüz yumuşaması

NOT: Sert ünsüzle biten bazı sözcüklerde “ünsüz yumuşaması” görülmez.
hukuk – un → hukukun
saç – ım → saçım
devlet – in → devletin
çöp – ü → çöpü

k,ğ ‘ye – t,d ‘ye dönüşür.
pçtk => bcdğ
Balık balığın
Kitap kitaba
Ağaç ağacı
Kağıt kağıdı

Ünsüz Yumuşaması İle İlgili Kurallar:

-Kimi Türkçe ve Türkçe’ye girmiş sözcüklerde yumuşama görülmez.
Örnek:
Konut konutun (Türkçe)
hilafet hilafeti (Yabancı)
Taşıt taşıta (Türkçe)
barikat barikatın (Yabancı)

-Tek heceli sözcüklerde de genellikle yumuşama olmaz.
Örnek:
Saç saçım
Kaç kaça

-Özel adların sonuna gelen p,ç,t,k set ünsüzleri yalnızca (bilgi yelpazesi) okunurken yumuşatılır. Bu yumuşama yazımda gösterilmez.
Örnek:
Okunuş Yazılış
Ayvalığ’a Ayvalık’a
Ahmed’in Ahmet’in

Yumuşamanın olmadığı durumlar:

1. Özel adlara gelen eklerin yazılışlarında olmaz:
Örn:
Ahmet-i > Ahmet’i
Gemlik-e > Gemlik’e

2.Yabancı asıllılarda olmaz:
örn:
millet-e > millete
tazyik-e > tazyike
hukuk-u > hukuku
sürat-i > sürati
kaset-i > kaseti

3.Tek heceli sözcüklerde genelde olmaz:
örn:
at-a > a
ok-u > oku
ip-e > ipe
suç-u > suçu
iç-e > içe vb.

Tek hecelilerde olanlar:
Örn:cep-i>cebi çok-u>çoğu taç-ı>tacı kap-ı>kabı yurt-u>yurdu