Karaciğer kisti nedir?
Karaciğer kisti, tek (soliter) olursa, parazit kaynaklı olmayan ve basit kist olarak da adlandırılan karaciğerin sıvı içerikli iyi huylu tümörleri anlaşılır. Ayrıca, birden çok kistten oluşan polikistik karaciğer hastalığı da söz konusu olabilir. Karaciğer kistlerinin oluşma nedeni sıklıkla bilinmemekte ve doğuştan olduklarına inanılmaktadır.

Karaciğer kistleri ne sıklıkta görülür?
Karaciğer kistleri nüfusun % 5'inde görülür. Olguların % 85-90'ında hiçbir belirti görülmez ve genel kontrol (check-up) yada farklı bir amaçla yapılan bir radyolojik tetkik sırasında belirlenirler.

Karaciğerin basit kistlerinin özellikleri nelerdir?
Karaciğerin basit kistleri çoğu zaman belirti vermezler, ancak çok büyürlerse karın sağ üst bölümünde ağrı, karında şişkinlik ve tokluk hissi gibi belirtler verebilirler. Nadiren karaciğer dışı (ekstrahepatik) ana safra yolunda (koledok) tıkanıklığa ve cerrahi sarılığa (mekanik ikter) yol açarlar. Kistler kendi etrafında dönerse (torsiyon), patlarsa (rüptür) veya iltihaplanırsa şiddetli karın ağrısı veya akut karın sendromu şeklinde ortaya çıkarlar.

Karaciğerin çoklu kistlerinin (polikistik karaciğer hastalığı) özellikleri nelerdir?
Karaciğerin çoklu kistleri veya polikistik karaciğer hastalığı, sıklıkla çocukluk döneminde başlar, ergenlik durumunda belirlenir ve erişkinlik döneminde sayıca artarlar. Kadınlarda daha sıktır. Karaciğerde büyüme, karaciğer yetmezliği, patlama (rüptür), kanama ve enfeksiyon gibi komplikasyonları görülebilir.

Karaciğer kisti hangi hastalıklar ile karışabilir?
Karaciğer kistleri; karaciğerin paraziter kistleri, kist hidatik, karaciğer apseleri, karaciğer dışı (ekstrahepatik) ana safra yolu (koledok) kistleri, Caroli hastalığı ve kistik karaciğer tümörleri (kistadenom ve kistadenokarsinom) ile karışabilir.

Karaciğer apsesi neden oluşur?
Karaciğer apseleri entomoeba histolitika yani amip kaynaklı olabilirler ve su yada gıda yolu ile bulaşırlar. Amipler bağırsakta yerleşip, damarlar (portal ven ve hepatik arter) yolu ile karaciğere yerleşir ve apseye neden olurlar. İltihabi karaciğer apseleri ise karıniçi veya safra yolu iltihabının (kolanjit) karaciğere yerleşmesi sonucunda oluşurlar. Karaciğer apsesinin tedavisi sıklıkla ameliyatsız kateter yerleştirilmesi ile boşaltma (drenaj) ve antibiyotik verilmesi şeklinde yapılır.

Karaciğerin hidatik kist hastalığı nedir?
Karaciğerin hidatik kistleri, ekinokokus granulozus adı verilen parazit ile oluşan kistlerdir. Ekinokokus granulozus köpek ve kurtların bağırsaklarında yaşar ve yumurtaları dışkı ile atılarak ara konakçı olan koyun ve sığırlara bulaşırlar. Daha sonra da koyun ve sığır eti yolu ile insana bulaşırlar. İnsanda ise bağırsaktan dolaşım yolu ile karaciğere yerleşirler. Karaciğerin hidatik kistleri çoğunlukla belirti vermezler, ancak büyüdüklerinde ele gelebilir ve ağrı yaparlar. Karaciğerin hidatik kistleri, karaciğer dışı ana safra yoluna (koledok), diyafram yolu ile göğüs boşluğuna veya karın zarına (periton) açılabilirler. Hidatik kistin safra yoluna açılması (rüptür) sarılığa, karın zarına (periton) açılması ise allerjik şoka (anafilaktik şok) ve iltihaplanması karaciğer apsesine yol açabilir.

Kistik karaciğer tümörleri hangileridir?

• Kistadenom: orta yaşlı kadınlarda görülen kistik iyi huylu karaciğer tümörleridir.
• Kistadenokarsinom: kadın ve erkekte eşit olarak görülen karaciğerin kötü huylu veya habis tümörleridir. Hastaların çoğunda belirti görülmez, bazen karında şişkinlik, bulantı ve dolgunluk hissi görülebilir. Nadiren karaciğer dışı (ekstrahepatik) ana safra yolunda (koledok) tıkanıklığına ve sarılığa yol açarlar.

Karaciğer kistlerinin tanısı nasıl konulur?

• Ultrasonografi (USG)
• Bilgisayarlı tomografi (BT)
• Manyetik rezonans görüntüleme (MRG)
• Karaciğer fonksiyon testleri (ALT ve AST)
• Bilürübin testi
• Alkali fosfataz testi
• Ekinokok antikoru araştırılması
• Kist sıvısında CA 19-9 testi
• Amip (entomoeba histolitika) antikoru

Karaciğer kistlerinin ameliyatsız tedavisi nasıl yapılır?

• Hidatik kist ilaçları: hidatik kist sıvısı boşaltıldıktan sonra, hastaya girişimden 4 gün önce albendazol veya metronidazol adlı ilaçlardan birisi başlanır ve Dünya Sağlık Örgütü'nün (WHO) önerilerine gore 1-3 ay arasında tedaviye devam edilir. Parazit dışında gelişen karaciğer apselerinde antibiyotik tedavisi verilir.
• ERCP ve endoskopik sifinkterotomi: Cerrahi sarılık (mekanik ikter) varlığında, kist hidatiğin karaciğer dışı ana safra yoluna (koledok) açılması (rüptür) durumunda ERCP adı verilen endoskopik girişim ile endoskopik sfinkterotomi uygulanır ve safra akımı tekrar sağlanır.
• Kistin USG ve BT eşliğinde boşaltılması: Günümüzde basit kist tedavisinde kistin USG ve BT eşliğinde boşaltılması, % 100 nüks oranları nedeniyle terk edilmiştir. Bu yöntem erken dönemde ve komplike olmamış hidatik kistlerin tedavisinde gayet etkilidir. Aynı şekilde, hidatik kist sıvısı boşaltıldıktan sonra içeriye alkol veya yoğun tuzlu su (hipertonik salin) verilerek, kist duvarında kireçlenme yaratılabilir. Bu yöntem; 5 cm ve altındaki hidatik kistlerde, iltihaplanmış hidatik kistlerde, ameliyatı kabul etmeyen hastalarda, ameliyat sonrasında hidatik kisti nüks eden hastalarda, ameliyatın uygun olmadığı hastalarda, 3 yaşın altındaki çocuklarda ve gebe kadınlarda uygundur. Uyum sağlanamayan hastalarda, teknik olarak ulaşılması zor ve tehlikeli bölgelerde bulunan hidatik kistlerde, aktif olmayan ve kireçlenmiş hidatik kistlerde ve safra yoluna açılmış olan hidatik kistlerde kistin USG veya BT eşliğinde boşaltılması uygun değildir.

Karaciğer kistlerinin cerrahi tedavisi nasıl yapılır?
Öncelikle, basit kistlerde cerrahi tedavi gerekmezken, büyüme gösteren ve ağrı, şişkinlik hissi gibi yakınmalara yol açan kistlerde ameliyat düşünülür. Teknik olarak, en sık kullanılan teknik 'unroofing' adı verilen yöntemdir ve kistin duvarının bir kısmının çıkartılması (perikistektomi) ve böylelikle karın zarına (periton) rahatlıkla boşalmasına olanak sağlamayı hedefler. Kistin cidarı elektrikli koter veya lazer ile yakılarak bir daha oluşmamasına uygun zemin sağlanmaya çalışılır. Geçmişte karaciğer kistlerinin cerrahi tedavisinde açık ameliyat tercih edilirken, günümüzde laparoskopik veya robotik cerrahi tercih edilmektedir. Hidatik kist çıkartılırken, kist sıvısının ani olarak boşalmasına bağlı olarak allerjik şok gelişmesin diye gerekli önlemler alınır.

Karaciğer kisti ameliyatı sonrasında ne tür komplikasyonlar görülebilir?
Karaciğer kisti ameliyatlarından sonra; safra sızıntısı, karaciğer altında veya diyafragma (göğüs ve karın boşluğunu ayıran yapı) altında sıvı birikmesi ve safra yolu yaralanması gibi komplikasyonlar görülebilir.

Karaciğer kisti ameliyatlarının başarı oranları nedir?

• Basit kistlerde başarı oranı: % 90-100
• Karaciğerin çoklu kistleri veya polikistik karaciğer hastalığında başarı oranı: % 40-89