Deneme

Deneme, bir yazarın herhangi bir konuda kendi özel görüş ve düşüncelerini anlattığı yazılardır. Denemeler, öznel (subjektif), kesin kuralları olmayan, iddiasız yazılardır. Belgelere dayanan bilimsel açıklamalara yer verilmez. Yazar, kesin yargı ve sonuçlardan kaçınır; kendi kendisiyle konuşuyormuş gibi samimi bir şekilde düşündüklerini yazıya geçirir.

Denemenin konusunda herhangi bir sınırlama yoktur. Genellikle edebiyat, sanat, bilim ve felsefe konularında yazılır. Yazarın ele aldığı konuyu iyice kavramış olması ve derinliğine işlemesi gerekir. Şiirimiz Üzerine ‘de Nurullah Ataç’ın Türk şiirini hem dönemler halinde birbirleriyle karşılaştırdığını, hem de klasik Avrupa şiirinin özellikleriyle aralarında benzerlikler kurduğunu görüyoruz. Deneme niteliğinde yazılmış hikaye ve roman türleri de vardır.

Özellikleri

• Öğretici metinlerdir.
• Denemede konu özgürce seçilir.
• İnsanı ve toplumu ilgilendiren her şey (yaşam, ölüm, aşk, felsefe, din, ahlak, töre, siyaset, bilim vb.) denemenin konusu olabilir.
• Deneme yazarı kendisiyle konuşur gibi yazar.
• Yazar dili doğru ve güzel kullanır.
• Düşünce ufku geniş ve kendine özgü bilgi birikimine sahiptir.
• Kendi duygularının dışında başkalarının düşüncelerine de saygı duyar.
• Denemeci ele aldığı konuyu içtenlikle anlatır.
• Denemeci, bayağı bir anlatıma inmeden terim ve felsefi kavramların ağırlığından uzak bir üslubu tercih eder.
• Denemeci, denemenin sonunda kesin bir yargıya, bir sonuca varmak amacında değildir.
• Deneme, herhangi bir konuda düşündürücü, öğretici, inandırıcı ve ufuk açıcıdır.
• Deneme rahat okunan bir düşünce yazısıdır.
• Denemecinin öne sürülen her düşünce ya da savı doğrulama, kanıtlama gibi bir kaygısı yoktur. Deneme, makale ve eleştiriden bu yönüyle ayrılır.
• Deneme yazarı birçok kaynaktan beslenir. Felsefi, sosyolojik, tarihi tema ve olayların yanında bilimsel veriler ve ünlü kişilerin özdeyişleri olabilir. Yine de denemeci seçtiği konuyu farklı bir yaklaşımla işler.

Denemenin Amacı;

• Okuyucuyu düşünmeye yöneltmek.
• Hayatın gerçeklerini ortaya koymak.
• Kültür alanındaki değişme ve gelişmeleri fark ettirmeki
• Birey -toplum ilişkisini dile getirmek.