FATİHA

İsimleri:
Bu sûrenin on iki tane ismi vardır:
1- es-Salat (namaz)dır Yüce Allah (kudsî hadiste) şöyle buyurmaktadır: "Ben namazı benim ile kulum arasında iki yarıya böldüm"[11] Bu hadis-i şe­rif daha önce geçmişti

2- Hamd sûresi: Çünkü bu sûrede yüce Allah'a hamdden sözedilmekte-dir Tıpkı el-A'raf, el-Enfal, et-Tevbe ve benzeri sûreler denildiği gibi

3- Fâtihatü'l-Kitab: Bu konuda ilim adamları arasında görüş ayrılığı yok­tur Ona bu adın verilmesinin sebebi Kur'ân-ı Kerim'in lafzen kıraatine bu sûre ile başlanılmasıdır Aynı şekilde mushafların yazımına da bu sûre ile başla­nılmaktadır Namazlara da bu sûre okunarak kıraate başlanılır

4- Ummu'l-Kitab: Bu ismin verilip verilmeyeceği hususunda görüş ayrılı­ğı vardır Çoğunluk bunu caiz görmekle birlikte Enes, el-Hasen ve İbn Şirin bunu mekruh görmüşlerdir el-Hasen der ki: Ummu'l-Kitab (kitabın anası) he­lal ve haramdır Nitekim yüce Allah şöyle buyurmuştur: "Bir kısım âyetler muh­kemdir Bunlar kitabın anası (Ummu'l-Kitab)dır Diğer bir kısmı da müteşa-bihtir" (Al-i İmran, 3/17) Enes ve İbn Şirin de der ki: Ummu'l-Kitab Levh-i Mahfuzun adıdır Nitekim yüce Allah şöyle buyurmaktadır: "Muhakkak ki o, katımızdaki ana kitabda (Ummu'l-Kitab'da yani Levh-i Mahfuzda)dır" (ez-Zuhruf, 43/4)

5- Ummu'l-Kur'ân: Bunda da görüş ayrılığı vardır Çoğunluk bunu caiz gör­mekle birlikte Enes ve İbn Şirin bunu mekruh görmüşlerdir (Hoş görmemiş­lerdir) Ancak bu konuda sahih hadisler bu iki görüşü de reddetmektedir Tir-mizî'nin rivayetine göre Ebu Hureyre şöyle demiş: Rasulullah (sa) buyurdu ki: "Elhamdülillah (yani Fatiha sûresi) Ummu'l-Kur'ân'dır, Ummu'l-Kitabdır ve es-Seb'u'1-Mesanidir" Tirmizî der ki: Bu hasen, sahih bir hadistir.

Buharı de der ki: Bu sûreye Ummu'l-Kitab adı verilmiştir Çünkü mushaf-larda önce bu sûre yazılarak başlanılır Namazda da bu sûre okunarak kıra­ate başlanır[13] Yahya b Ya'mer der ki: Ummu'1-Kura (şehirlerin anası) Mek­ke'dir Ummu Horasan Merv'dirUmmu'l-Kur'ân Hamd (Fatiha) süresidir Bu­na Ummu'l-Kur'ân deniliş sebebinin Kur'ân'ın başı olması ve ihtiva ettiği bü­tün ilimleri kapsaması olduğu da söylenmiştir Mekke'ye Ummu'1-Kura de­niliş sebebi ise, arzın ilkinin orası olması ve ordan itibaren yuvarlaklaştırıl-maya başlanmasıdır Anaya "umm" denilmesi de bundan dolayıdır Çünkü ana, neslin esasını teşkil eder Umeyye bEbi's-Salt da şu beyitinde yerden "umm (ana)" diye sözetmektedir:
"Arz bizim sığınağımızdır, bir zamanlar anamızdı
Kabirlerimiz ordadır ve orada doğuyoruz"
Savaşta kullanılan sancağa da "umm" denilir Buna sebep ise sancağın ön­de olması ve askerin de onu takip etmesidir
"Umm" kelimesinin aslı dır Bundan dolayı bu kelimenin çoğulu şeklinde gelir Yüce Allah da: "analarınız" (en-Nisa, 4-23) diye bu­yurmaktadır Mim harfinden sonraki "lıe" harfi düşürülerek da de­nilir Şair der ki:
"Analarınla karanlığı açtın"
"Ummehât" şeklindeki çoğulun insanlar hakkında, "ummât" şeklindeki ço­ğulun da hayvanlar hakkında kullanılacağı da söylenmiştirBunu İbnu'1-Fa-ris "el-Mücmel" adlı eserinde zikretmektedir

6- el-Mesâni (tekrarlanıp duran): Bu sûreye bu adın veriliş sebebi, her rek'atte tekrarlanmasıdır Bu adın veriliş sebebinin bu sûrenin istisna olarak yalnızca bu ümmete bildirilmiş olup bundan önce hiçbir ümmete indirilme-yerek bu ümmet için saklanmış olmasıdır da denilmiştir

7- el-Kur'ânu'1-Azim: Bu ismin veriliş sebebi Kur'ân-ı Kerimin bütün ilimlerini ihtiva etmesidir Çünkü bu sûre aziz ve celil olan Allah'a kemal ve celâl sıfatları ile senayı, ibadetlerin yapılmasını ve ibadetlerin ihlas ile yeri­ne getirilmesi emrini, yüce Allah'ın yardımı olmaksızın bu ibadetin yerine ge­tirilmesinden yana aciz kalınacağının itiraf edilmesini, dosdoğru yola hidâ­yet hususunda ona dua edilmesini, sözlerini yerine getirmeyenlerin halleri­ne düşmekten korumasının niyaz edilmesini ve inkarcıların akıbetini beyan etmeyi ihtiva etmektedir

8- Şifa: Darimî, Ebû Said el-Hudrî'den şöyle dediğini rivayet etmektedir: Rasulullah (sa) buyurdu ki: "Fâtihatü'l-Kitab, her zehire karşı bir şifadır"[14]

9- er-Rukye (manevi tedavi): Bu, Ebu Said el-Hudrî'den gelen hadisle sa­bittir Bu hadiste şu ifadeler de yer almaktadır: Rasulullah (sa) kabilenin (yı­lan tarafından sokulmuş) reisini Fâtiha'yı okuyarak tedavi eden adama şöy­le sormuştur: "Sen onun bir tedavi (rukye) olduğunu nereden bildin?" O: Ey Allah'ın rasulü, bu konuda içime böyle birşey doğdu, cevabını verdi[15] Bu hadisi hadis imamları rivayet etmiştir İleride bütünüyle gelecektir

10- el-Esas: Adamın birisi eş-Şa'bi'ye böğrünün ağrıdığından şikâyette bu­lundu Ona şu cevabı verdi: Kur'ân'ın esası olan Fâtihatü'l-Kitab'ı okuma­ya bak Ben İbn Abbas'ı şöyle derken dinledim: Herşeyin bir esası vardır Dün­yanın esası Mekke'dir Çünkü dünya oradan yuvarlaklaştırılmaya başlandı Se­manın esası Arîbâ denilen yedinci semadır Arzın esası ise en altta yedinci arz olan Acîbâdır Cennetlerin esası ise Adn cennetidir Bu bütün cennetlerin gö­beğidir ve cennet onun üzerinde tesis edilmiştir Ateşin esası ise cehennem­dir Bu da ateşin en alt tabakası olan yedinci tabakadır Diğer bütün tabaka­lar (derekeler) onun üzerinde tesis edilmiştir İnsanların esası Adem'dir, Peygamberlerin esası Nuh'tur, İsrailoğullarının esası Yakub'tur, kitapların esa­sı Kur'ân'dır, Kur'ân'ın esası Fâtiha'dır, Fâtiha'nın esası Bismillahirrahmânir-rahîm'dir O bakımdan sen hastalanır veya rahatsızlanırsan Fatiha sûresini oku­maya bak Şifa bulursun

11- el-Vâfiye: Bunu Süfyan b Uyeyne söylemiştir Çünkü bu sûre ikiye bö­lünmez ve parçalanmayı kabul etmez Bir kişi namaz kıldığı rek'atlerin bi­rinde başka sûrelerden herhangi birisinin yarısını okusa, diğer rek'atinde de öbür yarısını okusa bu yeterli gelirFakat Fatiha sûresi iki rek'ate bölünerek her birisinde yarımşar okunursa caiz olmaz

12- el-Kâfiye: Yahya b Ebi Kesir der ki: Çünkü bu sûre başkasının yeri­ne kafi gelir, fakat başka sûre onun yerine kafi gelmez (yerini tutmaz) Bu­na Muhammed b Hallad el-İskenderani'nin şu rivayeti de delalet etmekte­dir: Muhammed b Hallad dedi ki: Peygamber (sa) şöyle buyurmuştur: "Um-mu'1-Kur'ân (yani Fatiha sûresi) başkasının yerini tutar, fakat başkası onun yerini tutamaz"[16]

Fatiha Suresi ve meal'i

1.Bismillâhirrahmânirrahîm. - Rahmân rahîm olan Allah'ın ismi ile

2.El hamdu lillâhi rabbil âlemîn (âlemîne).- Hamd, âlemlerin Rabbi olan Allah'adır. (1. el hamdu : hamd, övgü, sena, manevî ni'metlere şükür)

3.Er rahmânir rahîm(rahîmi).- Rahmân'dır, Rahîm'dir. (er rahmâni : Rahman esması ile tecelli eden, er rahîmi : rahîm esması ile tecelli eden, rahmet nurunun sahibi)

4.Mâliki yevmid dîn(dîne). - Dîn gününün mâlikidir, sahibidir. (1. mâliki : malik, sahip- 2. yevmid dîne (yevme ed dîne) : dîn günü,)

5.İyyâke na’budu ve iyyâke nestaîn(nestaînu). - Yalnız Sana kul oluruz ve yalnız Senden yardım isteriz.

6.İhdinas sırâtel mustakîm(mustakîme). - Bizi Hidayet et, o dosdoğru yol olan "Sıratel Mustakime" ulaştır.

7.Sırâtallezîne en’amte aleyhim gayril magdûbi aleyhim ve lâd dâllîn(dâllîne). - O yol ki; nimet verdiklerinin yolu. Üzerlerine gadap duyulmuşların, sapmışların ve dalâlette kalmışların yolu değil.

Kelime Kelime Anlamları
Bismillâhir rahmânir rahîm.
1. bi ismi allahi : Allah'ın ismi ile
2. er rahmân er rahîm : Rahmân ve Rahîm Rahîm esması ile tecelli eden, rahmet nuru gönderen

El hamdu lillâhi rabbil âlemîn (âlemîne).
1. el hamdu : hamd, övgü, sena, manevî ni'metlere şükür
2. lillâhi (li allâhi) : Allah için, Allah'a
3. rabbi : Rab
4. el âlemîne : âlemler

Er rahmânir rahîm(rahîmi).
1. er rahmâni : Rahman esması ile tecelli eden
2. er rahîmi : rahîm esması ile tecelli eden, rahmet nurunun sahibi

Mâliki yevmid dîn(dîne).
1. mâliki : malik, sahip
2. yevmid dîne (yevme ed dîne) : dîn günü,

İyyâke na’budu ve iyyâke nestaîn(nestaînu).
1. iyyâ-ke : yalnız sen, yalnız sana
2. na'budu : (biz) kul oluruz
3. ve : ve
4. iyyâ-ke : yalnız sen, yalnız senden
5. nestaînu : istiane (yardım) isteriz

İhdinas sırâtel mustakîm(mustakîme).
1. ihdi-nâ : bizi hidayet et, ulaştır
2. es sırâte el mustakîme : Sıratı Mustakîm, Allah'ın Hidayet Yolu.

Sırâtallezîne en’amte aleyhim gayril magdûbi aleyhim ve lâd dâllîn(dâllîne).
1. sırâta : yol
2. ellezîne : ki onlar
3. en'amte : sen ni'met verdin
4. aleyhim : onlara, onların üzerine
5. gayri : başka, hariç, değil
6. el magdûbi : gadap, öfke duyulanlar
7. aleyhim : onlara, onların üzerine
8. ve : ve
9. lâ ed dâllîne : dalâlette olanlar değil