Orta Oyunu
MsXLabs.org & MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi
Seyircilerle çevrilmiş bir alanda, belli bir konu çevresinde, fakat yazılı bir metne bağlı kalınmadan oynanan tuluata dayalı oyun. Karşılıklı konuşmalardaki söz oyunları, hazırcevaplık, yanlış anlamalar ve şive taklitleri oyunların başlıca güldürme ögeleridir. Dekor olarak "yenidünya" denilen bir paravanayla "dükkân" denilen bir tezgâh ya da birkaç alçak iskemle kullanılır. Oyunun oynandığı alana da "palanga" denir. Ortaoyunu 19. yüzyılın sonlarıyla 20. yüzyılın başlarında kesin biçimini almıştır. Halkın ortak malı olan oyunların yazılı metni yoktur. Belli sayıdaki oyun konularının sözlerini, her sanatçı oyun sırasında kendi yaratır. Ortaoyununun en önemli iki baş kişisi, Pişekâr ve Kavuklu'dur. Ayrıca konuya göre çeşitli meslek, bölge ve uluslardan kişiler kendi şiveleriyle canlandırılır. Çelebi, Zenne, Kastamonulu, Kayserili, Lâz, Kürt, Arnavut, Acem, Yahudi, Arap gibi tipler buna örnek gösterilebilir. Bir ortaoyunu, "başlangıç" ve "bitiş" dışında "muhavere" ve "fasıl" bölümlerine ayrılır. Pişekâr ile Kavuklu arasında geçen konuşmaya muhavere denilir. Bu bölümde Pişekâr, Kavuklu'nun olağandışı bir olayı kendi başından geçmiş gibi anlatışını dinler. Karşılıklı söz oyunlarıyla yürütülen muhavere, ortaoyununun en önemli bölümüdür ve oyunun asıl konusuyla bağlantısı yoktur. Belli bir olayın gösterildiği bölüme ise fasıl denilir. Oyunlar fasıldaki olaylara göre adlar alırlar.
