İlhanlılar Devleti

İran'da kurulan Moğol devleti ve bu devleti yöneten Moğol hanedanı (1251-1335). Devletin ve hanedanın kurucusu Cengiz Han'ın torunu Hulâgu'dur. Hulâgu, ağabeyi Möngke tarafından batı ordularının başına getirildi. Hulâgu zamanında Irak ve Anadolu İlhanlılar'ın eline geçti. Başlangıçta İlhanlılar Devleti hükümdarları Pekin'deki Büyük Han'a bağlı birer hükümdardılar (ilhan). Ancak Kubilay'ın 1294'te ölümünden sonra durum değişti. İlhan unvanı yerine han unvanı kullanılmaya başlandı. Bastırılan paralardan Büyük Han'ın adı kaldırıldı. Fakat devlet, sonuna kadar İlhanlılar Devleti olarak anıldı. Hulâgu'nun ölümünden sonra yerine oğlu Abaka Han geçti. Abaka Han zamanında İlhanlılar, Memlûkler, Çağatay Hanlığı ve Altınordu Hanlığı ile başlamış olan mücadeleleri devam ettirdiler. Ancak başarıyla sonuçlandıramadılar. Bu mücadeleler sonucu İlhanlılar'ın sınırı Fırat, Kafkaslar ve Maveraünnehir'e ulaştı. Bu da, aşağı yukarı Sasani İmparatorluğu'nun sınırları idi. Abaka Han'ın yerine geçen Teküder, Müslüman olarak Ahmet Han adını aldı. Ahmet Han'dan sonra İlhanlılar Devleti içinde büyük iktisadî, dinî bunalımlar çıktıysa da Gazan Han zamanında bu bunalımlar bir dereceye kadar atlatıldı. Gazan Han ile birlikte İlhanlı Devleti, göçebe bir Moğol Devleti olmaktan çıkarak, İran kültürünün, eski İran devlet geleneklerinin ağır bastığı bir devlet hâline geldi. Gazan Han ile birlikte İslâm dini de kesin olarak yerleşti. İranlı unsurlar devlet idaresinde ağır basmaya, daha çok yer işgal etmeye başladılar. Şiî mezhebine daha çok hoşgörü gösterilir oldu. İlhanlı Devleti Ebu Sait Bahadır Han'ın ölümünden sonra (1335) parçalandı, birçok Moğol prensi tahta çıktıysa da hiçbiri devletin birliğini sağlayamadı. 1335 yılında İlhanlılar Devleti kesin olarak ortadan kalktı.

MsXLabs.org & MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi