Elementler - Gümüş
MsXLabs.org & Morpa Genel Kültür Ansiklopedisi
Periyodik cetvelin I B grubunda yer alan, beyaz renkli, soy metal element. Serbest hâlde az bulunur. En çok rastlanan filizi arjantittir (Ag2S). Kurşun ve bakır mineralleri içinde de gümüş sülfüre rastlanır. Filizlerinden malgama ya da siyanür yöntemiyle elde edilir. Birinci yöntemde cıva ile karıştırılan filizdeki gümüşün malgama yaparak filizden ayrılması ve malgamanın damıtılması ile, ikinci yöntemde ise gümüşün CN iyonlarıyla sağlam kompleks yapma eğiliminden yararlanılır ve sodyum-gümüş siyanür [NaAg(CN)2] kompleksi oluşturularak, çinko aracılığıyla gümüş indirgenip açığa çıkarılır. Bunun yanı sıra bakır, kurşun ve çinko üretiminde de yan ürün olarak gümüş elde edilir. Başlıca üretici ülkeler Kanada, Meksika, Peru ve ABD'dir. Altından daha serttir. Kolay işlenen bir metaldir. Tel ya da levha hâline getirilebilir. Çoğu kez alaşımları hâlinde kullanılır. Soy metaller içinde en aktif olanıdır. Ergimiş gümüş, hacminin 20 katı kadar oksijeni çözebilir. Gümüş halojenürler ışığa duyarlı olup fotoğraf filmlerinde kullanılırlar. Üzerlerine ışık tutulduğunda bozunan bu halojenürler küçük siyah gümüş parçacıklarına dönüşürler. Negatif görüntü böyle oluşur. Nikel-bakır-çinko alaşımı üzerine elektroliz yöntemiyle kaplanan ilk metal gümüştür. Bu alaşıma almangümüşü ya da nikel gümüşü denir. Gümüş, ısıyı ve elektriği en iyi ileten metal olduğundan özel devrelerde kontakt olarak kullanılır. Pahalı oluşu nedeniyle çoğu kez yerine başka metaller seçilir. Gümüş süs eşyası, kaşık-çatal, vazo vb. değerli eşya yapımında, metalleri kaplamada yaygın olarak kullanılır. Gümüş eşya, sert olması için %10-12 bakırla karıştırılır. Gümüş kaplama yapılırken, gümüşün yavaş ve düzgün ayrılmasını sağlamak için sodyum-gümüş siyanür, elektrolit olarak kullanılır. Kaplanacak eşya katot olarak seçilir. Anot ise saf gümüştür. Metalik gümüş, aynı zamanda tıp ve laboratuvar aygıtlarında, aynaların sırlanmasında ve diş dolgularında kullanılır. Eskiden metal para yapımında kullanılan gümüş, yerini günümüzde bakır ve nikele bırakmıştır. Koloidal gümüş ise proteinle bir arada olunca yararlı bir antiseptiktir. Cehennemtaşı adıyla da bilinen gümüş nitrat suda çözünen bir tuzdur. Siğil tedavisinde, dağlama yoluyla kanamayı durdurmada kullanılır. Yeni doğmuş bebekleri göz hastalıklarından korumak için, gözkapaklarına seyreltik gümüş nitrat çözeltisi sürülür. Gümüş nitrat çözeltisine sud kostik ilavesiyle elde edilen gümüş oksit (Ag2O), hafif akümülatörlerde kullanılır.
