Sabahattin Ali (1907 Eğridere/Gümülcine-1948 Kırklareli dolayları)
MsXLabs.org & Morpa Genel Kültür Ansiklopedisi &Vikipedi, özgür ansiklopedi


Öykü, roman yazarı. Ortaöğrenimini Balıkesir ve İstanbul muallim mekteplerinde tamamladı (1926). Yozgat Ortaokulu'ndaki öğretmenliği sırasında Avrupa sınavlarında başarı göstererek Maarif Vekâleti hesabına Almanya'ya gönderildi (1928). İki yıl Potsdam ve Berlin'de okudu. Dönüşünde Aydın ve Konya ortaokullarında (1930-1932) Almanca öğretmenliği yaptı. Dönemin yöneticilerini hicveden basılmamış bir şiirinden ötürü bir yıl hüküm giydi. Konya ve Sinop cezaevlerinde (1932-1933) yatıp çıktıktan sonra bağışlanarak Ankara Ortaokulu ve Devlet Konservatuvarı Almanca öğretmenliğine atandı (1934-1944). Son görevinden bakanlık emrine alınınca İstanbul'da, Aziz Nesin ile birlikte, Markopaşa dergisini yayımladı. Dergide çıkan bir yazısından ötürü üç ay hapis cezası giydi. Bir süre nakliyecilik yaparak yaşamını sürdürdü. Bulgaristan sınırının Kırklareli dolaylarında öldürüldü. Irmak (Balıkesir, 1925-1926), Yedi Meşale (1928), Varlık (1934) dergilerinde çıkan ilk şiir ve öyküleriyle tanındı. Aydabir, Ağaç, Projektör, Oluş, Yedigün, Resimli Herşey (1935-1938), Yurt ve Dünya, Adımlar (1942-1943) dergilerinde yazdı. 1936-1943 yıllarında sürekli olarak çıkardığı öykü kitapları ve romanlarıyla dönemin ilgiyle izlenen sanatçıları arasına katıldı. Özellikle "Kağnı"da topladığı öykülerinde gözlemci gücü beliren Sabahattin Ali, kişiler, olay, sonuç bağlantılarını ustaca ortaya koyan, etkili betimleme gücüyle geleneksel anlatım biçimlerine zenginlikler katan bir kimlik kazandı. Daha çok, Anadolu ilçe ve köylerinden getirdiği konuları, son yazdıklarına kadar, bu genel özellikleriyle işlerken toplumsal gerçekçi akımın en etkili öykücüsü olarak kabul edildi.

Edebi kişiliği
Sabahattin Ali yazı yaşamına şiirle başlamış, hece vezniyle yazdığı ve halk şiirinin açık izleri görülen bu ürünlerini Balıkesir'de çıkan ve Orhan Şaik Gökyay tarafından yönetilen Çağlayan dergisinde yayımlamıştır (1926). Servet-i Fünun, Güneş, Hayat, Meşale gibi dergilerde de yazan (1926 - 1928) Sabahattin Ali, bu arada öykü de yazmaya başlamış, ilk öyküsü "Bir Orman Hikayesi" Resimli Ay'da yayımlanmıştır (30 Eylül 1930). Toplumsal eğilimli bu öyküyü Nazım Hikmet, şu sözlerle okurlara sunmuştur: "Bu yazı bizde örneğine az tesadüf edilen cinsten bir eserdir. Köylü ruhiyatının bütün muhafazekâr ve ileri taraflarını, iptidaî sermaye terakümünü yapan sermayedarlığın inkişaf yolunda köylülüğü nasıl dağıttığını ve en nihayet, tabiatın deniz kadar muazzam bir unsuru olan ormanın muğlak, ihtiraslı hayatını, kımıldanışların zeki bir aydınlık içinde görüyoruz".
Sabahattin Ali, af yasasından yararlanarak hapisten çıktıktan sonra, özellikle Varlık dergisinde yayımladığı "Kanal", "Kırlangıçlar", "Arap Hayri", "Pazarcı", "Kağnı" (1934 - 1936) gibi öyküleriyle dikkati çekmiştir. Sabahattin Ali Anadolu insanına yaklaşımıyla edebiyata yeni bir boyut kazandırmıştır. Ezilen insanların acılarını, sömürülmelerini dile getirmiş, aydınlar ve kentlilerin Anadolu insanına karşı takındıkları küçümseyici tavrı eleştirmiştir. 1937'de yayınlanan Kuyucaklı Yusuf romanı, gerçekçi Türk romanının en özgün örneklerinden biridir.
Sabahattin Ali'nin halk şiirinden esinlenerek yazılmış şiirlerini içeren Dağlar ve Rüzgâr (1934) adlı kitabı yazın çevrelerinde ilgi uyandırmış, örneğin Yaşar Nabi, Hakimiyeti Milliye'de şu övücü satırları yazmıştır: "Bu kitabın mümeyyiz vasfı halk edebiyatı tarzında bir deneme teşkil etmesidir. Sabahattin Ali'nin tecrübeli muvaffak neticeler vermiş. Ve bize, şiirleri doğrudan doğruya bir halk şairi elinden çıkmamış olduklarını hissetirmekle beraber, o tanıdığımız ve sevdiğimiz samimi edayı tattırabiliyor. Komplike imajlardan kaçınılmış olması, bu şiirlere büyük bir sadelik vermiş." Ancak, Sabahattin Ali, bu kitabından sonra şiirle ilgilenmemiş, sadece öykü ve roman yazmıştır. 'Leylim Ley', 'Aldırma Gönül' gibi halk dilinden yararlanarak yazdığı şiirler herkes tarafından bilinir.
Sabahattin Ali, Varlık'ta Esirler adlı üç perdelik bir oyun da yazmış (1936), ancak bu türü de bir daha denememiştir.


Yapıtları:

• "Dağlar ve Rüzgâr" (şiirler, 1934),
• "Değirmen" (öyküler, 1935),
• "Kağnı" (öyküler, 1936),
• "Ses" (öyküler, 1937),
• "Kuyucaklı Yusuf" (roman, 1937),
• "İçimizdeki Şeytan" (roman, 1940),
• "Kürk Mantolu Madonna" (roman, 1943),
• "Yeni Dünya" (öyküler, 1943),
• "Sırça Köşk" (masallar, öyküler, 1947).

Eserleri

Şiir

Dağlar ve Rüzgâr (1934 - Yeni Eklerle 1943). Kurbağanın Serenadı ve Öteki Şiirler'le birlikte (1937) Bütün şiirleri.(YKY)

Bestelenen Şiirleri

• Hapishane Şarkısı V (Aldırma Gönül - Kerem Güney, Edip Akbayram)
• Eşkiya Dünyaya (Zülfü Livaneli)
• Leylim Ley (Zülfü Livaneli)
• Hapishane Şarkısı I (Göklerde Kartal Gibiydim / Nazlı Yarim - Deniz Akyürek)
• Hapishane Şarkısı III (Geçmiyor Günler - Ahmet Kaya)
• Hapishane Şarkısı 2 (Bir Yürek Kaldı Avucumunda) (Grup Çağrı) [3]
• Çocuklar Gibi (Sezen Aksu)
• Kız Kaçıran (Ahmet Kaya)
• Kara Yazı (Ahmet Kaya)
• Melankoli (Ali Kocatepe, Nükhet Duru)
• Eskisi Gibi (Ben Yine Sana Vurgunum - Ali Kocatepe, Nükhet Duru)
• Dağlar (Benim Meskenim Dağlardır Sadık Gürbüz- Dağlardır DağlarSezen Aksu)
• Göklerde Kartal Gibiydim- Grup Çağrı, Volkan Konak,Ahmet Kaya

Öyküleri

• Değirmen(1935)
• Kağnı (1936)
• Hanende Melek (1937)
• Ses (1937)
• Kağnı - Ses (1943 - İki Kitap Birlikte)
• Yeni Dünya (1943)
• Sırça Köşk (1947).
• Kamyon
• Bütün Öyküleri 1 (aralık 1997 -üç kitap birlikte Değirmen-Kağnı-Ses)
• Bir Orman Hikayesi

Oyun

• Zanaatkarlar (1936)

Romanları

• Kuyucaklı Yusuf (1937)
• İçimizdeki Şeytan (1940)
• Kürk Mantolu Madonna (1942)

Derlemeler

• Markopaşa Yazıları ve Ötekiler (1998)
• Çakıcı'nın İlk kurşunu (2002)
• Mahkemelerde (2004)
• Hep Genç Kalacağım (2008)

Çevirileri

• Tarihte Garip Vakalar, Max Memmerich (1941)
• Antigone, Sofokles (1942)
• Minna Von Barnhelm, Lessing (1943)
• Üç Romantik Hikaye, H. Von Kleist - A.V. Chamisso - E.T.A. Hoffmann (1944)
• Fontamara, Ignazio Silone (1944)
• Gyges Ve Yüzüğü, Fr. Hebbel (1944)