Karakter
MsXLabs.org & MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi
Ayırt edici nitelik; bir kimsenin ya da bir insan grubunun tutumu, duyuşu ya da tepki biçimi. Yunanca kharessein (oymak, çizmek), sözcüğünden "oyulmuş, çizilmiş, kalıpla basılmış" anlamında türetilmiş, Türkçeye Fransızcadan (caractère) geçmiştir. Bir nesnenin, bir bireyin kendine özgü yapısı, onu başkalarından ayıran temel belirti; bireyin davranış biçimlerinin bütününü belirleyen ana özellik biçiminde tanımlanır. Ahlâk felsefesinde ahlâk sağlamlığı ve tutarlığı; ruhbilimde de duygu ve davranış özelliği anlamlarını karşılar. İlk kez İ.Ö. 300 yıllarında Theophrastos tarafından insan tiplerine uygulandı. Karakterleri konu edinen ve ruhbilimin bir dalı olan bilim ise karakteroloji adını taşır. Edebiyat terimi olarak ayırt edici özellikleriyle anlatılan öykü, roman ve oyun kişileri için kullanılır. La Bruyère'nin (1645-1696) "Karakterler"i bu yolda öncülük etmiştir. Karakter, bir romanı, öykü ve oyunu temellendiren ana ögelerden biridir. Bu tür yapıtların tekdüzelikten kurtulması okuyucu üzerinde çarpıcı bir etki gücü sağlaması; yaratılan karakterlerin canlılığına, yaşarlığına bağlıdır. Bu ise karakterin çizilişinde benimsenen yöntemle sağlanır. Öykücü ya da romancı karakterin doğrudan çiziminde kişinin bedensel ve ruhsal görünümünü ortaya koyar, giyim kuşamını, belirli davranışlarını sergiler. Karakterin dolaylı çiziminde ise öykü ya da roman kişisinin olaylara karşı tepkisi gösterilerek ya da başka kişilerin ona ilişkin görüşleri belirtilerek karakterin ortaya çıkması sağlanır.
Karakter (II)
Canlılarda, bireyleri birbirinden ayıran biçim ve özellikler. Her canlının, genleriyle atalarından aldığı kalıtsal; bir de gelişmesi sırasında çevresinin etkisiyle oluşan kazanılmış özellikleri (karakterleri) vardır. Kalıtsal karakterler, genlerden kaynaklandığı için daha sonraki döle de geçirilir. Kazanılmış karakterler ise çevrenin etkisiyle sonradan edinilmiş olduklarından, genetik nitelik taşımadıklarından döle geçmez. Kalıtsal karakterler bireyin morfolojik, fizyolojik ve psikolojik yapısını belirleyen temel karakterlerdir. Kazanılmış karakterler de bireyin yapısını bir dereceye kadar etkileyip değiştirebilir. Örneğin bir kişinin herhangi bir organı bir hastalık sonucu sakatlanabilir (göz bozukluğu) ya da tropikal iklimli bir yerde uzun süre yaşamış beyaz tenli bir kişinin teni koyulaşabilir. Ama bunların çocukları hiçbir zaman bu özellikleri taşımaz. Bununla birlikte, son zamanlarda yapılan bazı araştırmalar, bazı kazanılmış karakterlerin kalıtsal hâle dönüşebileceğini ortaya koymuştur.
