İsrail

Orta Doğu'da Doğu Akdeniz kıyısında devlet. Kuzeyde Lübnan, kuzeydoğuda Suriye, doğuda Ürdün, güneybatıda Mısır'la sınırlanır ve batıda Akdeniz'e açılır. 1949 mütareke sınırlarına göre 20.700 km2 alanı olan bu küçük ülke, uzun fakat dar ve şerit şeklinde bir araziye sahiptir. Kuzeyde Galile'den güneyde Akabe Körfezi kıyısına kadar 426 km.lik boya sahip olduğu hâlde, genişliği en çok 112, Tel-Aviv kuzeyinde ise sadece 19 km.dir. Akdeniz'de 188, Lut Gölü'nde 56, Akabe Körfezi'nde ise 10 km.lik kıyısı vardır. Nüfusu 5.759.000 (1996), başkenti Kudüs, diplomatik merkezi ise Tel-Aviv'dir. Nüfusu 100.000'i aşan başlıca kentleri şunlardır: Tel-Aviv, Yafa, Hayfa, Ramat-Gan, Bat-Yam, Holon, Petah-Tikva, Ber-Şeva. Resmî dil İbranice, en çok konuşulan yabancı diller Fransızca, İngilizce ve Arapçadır. Yahudiler, çok eski tarihi olan uluslardan biridir. İ.Ö. 2000 yıllarına doğru bugünkü Filistin'e geldiler, yüzyıllar boyunca kabileler hâlinde yaşadıktan Orta Doğu'da Doğu Akdeniz kıyısında devlet. Kuzeyde Lübnan, kuzeydoğuda Suriye, doğuda Ürdün, güneybatıda Mısır'la sınırlanır ve batıda Akdeniz'e açılır. 1949 mütareke sınırlarına göre 20.700 km2 alanı olan bu küçük ülke, uzun fakat dar ve şerit şeklinde bir araziye sahiptir. Kuzeyde Galile'den güneyde Akabe Körfezi kıyısına kadar 426 km.lik boya sahip olduğu hâlde, genişliği en çok 112, Tel-Aviv kuzeyinde ise sadece 19 km.dir. Akdeniz'de 188, Lut Gölü'nde 56, Akabe Körfezi'nde ise 10 km.lik kıyısı vardır. Nüfusu 5.759.000 (1996), başkenti Kudüs, diplomatik merkezi ise Tel-Aviv'dir. Nüfusu 100.000'i aşan başlıca kentleri şunlardır: Tel-Aviv, Yafa, Hayfa, Ramat-Gan, Bat-Yam, Holon, Petah-Tikva, Ber-Şeva. Resmî dil İbranice, en çok konuşulan yabancı diller Fransızca, İngilizce ve Arapçadır. Yahudiler, çok eski tarihi olan uluslardan biridir. İ.Ö. 2000 yıllarına doğru bugünkü Filistin'e geldiler, yüzyıllar boyunca kabileler hâlinde yaşadıktan David Ben Gurion, Tel-Aviv'de Yahudi Devleti'nin kurulduğunu resmen ilân etti. Bu olay, başta Mısır olmak üzere Arap devletleri ile İsrail arasında bir savaşa yol açtı. Bu savaş, Birleşmiş Milletler'in müdahalesiyle kısa sürdü ve İsrail, 1949'da komşu Arap devletleriyle ateşkes antlaşması imzaladı. Bu nedenle İsrail ile komşu Arap devletleri arasındaki sınır, bugün de bir ateşkes sınırı olarak kalmakta, üstelik zaman zaman yeni çarpışmalar da meydana gelmektedir. Bunların en önemli ikisi, 1967'de İsrail'in 6 gün gibi kısa bir süre içinde komşularına ait geniş toprakları işgal etmesi (en genişi Ürdün'ün batısı ile Sina Yarımadası) ve 1982'de Filistin Kurtuluş Örgütü'ne karşı Lübnan'da, özellikle Beyrut'ta girişilen ve acımasızca uygulanan savaştır. Bu toprakların geleceği, bugün de çözümü güç bir sorun niteliğini korumaktadır. 1961'de İsrail Devleti'nin nüfusu 2.170.000 idi. Bunun 1.932.000'ini Yahudiler oluşturuyordu (yalnız 1949-1959 yılları arasında 74 ülkeden 950.000 Yahudi, göçmen olarak İsrail'e gelmiş ve yerleşmişti). Bugün ise genel nüfusun %81,7'sini Yahudiler, %14,2'sini Müslümanlar, %2,3'ünü Hristiyanlar, %1,8'ini Dürziler oluşturur. Dünyanın her yanından gelen yaşama seviyeleri, görgü ve yetenekleri, dilleri birbirinden farklı insanları (örneğin Yemen Yahudilerine karşılık, Avusturya, Polonya ve ABD'den gelenler) yerleştirmek ve bir arada yoğurmak gibi gerçekten güç bir iş başarılmıştır. Nüfusun %80 kadarı kentlerde yaşar (yalnızca %23'ü dört büyük kentte, Tel-Aviv, Yafa, Hayfa ve Kudüs'te), geri kalanı da köylerde ya da örneği yalnız İsrail'de görülen bir sistem olan, kibutz denilen kırsal yerleşme bölgelerinde yaşar. Tarım topraklarının %90'ı devlete, Millî Yahudi Fonu'na aittir. Büyük kısmında çöl koşulları egemen olan ülkede, tarım birçok zorluklarla karşı karşıyadır. 1962'de ekili arazinin genişliği 40.000 hektardı; bunun yarısına yakın kısmı sulanıyordu. Yaygın sulama sistemi sayesinde toprakların beşte biri tarıma elverişli duruma getirilmiştir. Bugün yumurta, et, kümes hayvanları, sebze ve meyve gereksiniminin tamamını karşılamaktan başka ihracat da yapmaktadır. İhraç edilen tarımsal ürünlerin başında da turunçgiller gelir; İsrail dünyanın en büyük portakal ve greyfurt üreticilerindendir. Fakat İsrail ekonomisi, genelde endüstriye dayanır. Besin maddeleri konservesi, elektrik araçları, her çeşit makine, işlenmiş elmas, kimyasal maddeler, dokumalar, plastik eşyalar, çimento, ulaşım araçları, savaş malzemeleri yapımı, başlıca endüstri kollarıdır ve imalatın bir bölümü ihraç edilir. Maden kaynaklarının çoğu Necef Bölgesi'nde toplanır. Başlıcaları potas, brom, magnezyum, tuz, fosfat, bakır ve petroldür.

MsXLabs.org & MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi