Vladimir Ilyich Lenin (1870 Simbirsk-1924 Gorki)
Rus siyaset adamı, düşünürü ve Sovyetler Birliği'nin kurucusu.
Çarlık yanlısı ve dindar bir kişi olarak tanınan babası İlya Ulyanov, Simbirsk eyaleti ilkokullar müfettişliği görevindeydi. Ağabeyi Aleksandr, Çar III. Aleksandr'a karşı yapılan başarısız bir suikast girişiminden ötürü tutuklandı ve idam edildi (1877). Ağabeyinin ölümü Lenin üzerinde büyük bir etki yaptı. 1877 yılında Simbirsk Lisesi'ni bitirdi ve aynı yıl Kazan Üniversitesi Hukuk Fakültesi'ne girdi. Ancak, arkadaşlarıyla birlikte, öğrencilerin isteklerini içeren bir dilekçeyi dekanlığa vermekten ötürü tutuklandı ve Kazan dışına sürüldü. 1888 yılında yeniden Kazan'a döndü.
1889 yılında Samarra'ya göçtü ve bu kentte küçük bir Marksist grup oluşturdu. 1891 yılında St. Petersburg Üniversitesi Hukuk Fakültesi'ni dışardan bitirdi ve Samarra'da avukatlığa başladı. 1893 yılında St. Petersburg'a gitti ve Marksist bir yeraltı örgütüne katıldı. İlk önemli yapıtı "Şto Takoye Druzya Naroda'i Kak Oni Voyuyut Protiv Sotsial - Demokratov?"u (Halkın Dostları Kimlerdir ve Sosyal Demokratlara Karşı Nasıl Savaşıyorlar?, 1894) bu sırada yazdı. 1895 yılında Almanya, Avusturya ve İsviçre'ye yaptığı gezide, Plehanov ve Akselrod ile tanıştı.
Rusya'ya döndükten sonra tutuklandı ve St. Petersburg cezaevine kondu (20 Aralık 1895). Önde gelen yapıtlarından olan "Razvitiye Kapitalizma Rossii"yi (Rusya'da Kapitalizmin Gelişmesi, 1899) tutukluyken yazmaya başladı. On dört ay tutuklu kaldıktan sonra, üç yıl süreyle Sibirya'da sürgüne yollandı. Burada hayat ve mücadele arkadaşı Nadejda Krupskaya ile evlendi (1898). Sürgün günlerinde eşiyle birlikte çeviriler yaptı ve "Rusya'da Kapitalizmin Gelişmesi"ni tamamladı. Sürgünlüğü sona erdiği yıl Almanya'ya geçti (1900). Burada Plehanov ve Akselrod ile birlikte "Iskra" (Kıvılcım) adlı gazeteyi çıkarmaya başladı.
Güçlü bir parti örgütünün kurulmasına çalışan Lenin, Iskra'nın Rusya içindeki dağıtımının örgütlenmesinden yararlandı. 1902 yılında eşiyle birlikte Londra'ya yerleşti ve Iskra, Londra'da yayımlanmaya başlandı. Aynı yıl, Iskra yazı kurulunda ilk görüş ayrılıkları belirdi ve Lenin "Şto Dyelat?" (Ne Yapmalı, 1902) adlı yapıtını kaleme aldı. 1903 Nisanı'nda Londra'dan ayrılarak Cenevre'ye yerleşti. Brüksel'de toplanan Rus Sosyal Demokrat İşçi Partisi Kongresi'nde görüş ayrılıkları kesin olarak su yüzüne çıktı. Daha sonra Londra'da sürdürülen kongrede parti, Bolşevik ve Menşevik olarak iki kanada ayrıldı. Kongre çoğunluğu, yani Bolşevikler, Lenin'den yana tavır aldılar. Kongre ertesinde "Iskra"nın yönetimi konusunda da Plehanov ile anlaşmazlığa düştü ve yazı kurulundan ayrıldı.
1904 yılında "Şag Vperyod, Dva Şaga Nazad" (Bir Adım İleri, İki Adım Geri) adlı yapıtını yazdı. Aynı yılın Aralık ayında arkadaşlarıyla birlikte Vperyod (İleri) adlı gazeteyi çıkardı. 1905 Devrimi'nin belirtileri üzerine Lenin, Rus Sosyal Demokrat İşçi Partisi Kongresi'ni toplantıya çağırdı. Yalnız Bolşeviklerin katıldığı kongre, Londra'da toplandı (25 Nisan - 10 Mayıs 1905) ve devrimin etkin olarak desteklenmesi kararı alındı. Lenin, "Dve Taktiki Sotsial-Demokratii v Demokratiçeskoy Revolyutsii"yi (Sosyal Demokrasinin Demokratik Devrimde İki Taktiği, 1905) bu sırada yazdı. Kasım ayında Rusya'ya dönen Lenin, St. Petersburg'da Novoya Zhinzn adlı gazeteyi çıkarmaya başladı. 1905 Devrimi'nin başarısızlığa uğraması üzerine, Stockholm'de Bolşeviklerin ve Menşeviklerin katıldığı bir kongre düzenlendi. Kongreye katılan Lenin, daha sonra Fransa'ya ve oradan da İsviçre'ye geçti. Bu dönemde, bir yandan Proletari (İşçi) adlı bir gazete çıkardı, bir yandan da karşıtlarıyla mücadeleyi sürdürdü. Özellikle Alman Sosyal Demokratları arasında destek bulan görüşlere karşı "Materializm i Empsriokritisizm, Kritiçeskiye Zametki ob Odnay Reaktisionnoy Filosofii" (Materyalizm ve Ampriokritisizm, Gerici Bir Felsefe Üzerine Eleştirel Notlar, 1908) adlı yapıtını bu sırada yazdı.
1912'de Prag'da Bolşevik Kongresi'ni topladı ve Menşevikler ile tüm ilişkiyi kopardı. I. Dünya Savaşı başladığı sırada İsviçre'de bulunan Lenin, bu savaşı, emperyalist güçler arasındaki bir paylaşım savaşı olarak nitelendirdi. Lenin'e göre savaşın nedeni, İngiliz ve Alman emperyalizminin sömürgeler üzerindeki çıkar kavgasıydı. Bu yıllarda "İmperializm, Kak Vışşaya Stadiya Kapitalizma"yı (Emperyalizm, Kapitalizmin En Yüksek Aşaması, 1917) yazdı. 1917 Şubat Devrimi'nden sonra Rusya'ya dönen Lenin, kısa süre için Finlandiya'ya gitti. "Gosudarstvo i Revolyutsiya" (Devlet ve Devrim, 1917) adlı yapıtını burada kaleme aldı.
Ülkesine döndükten sonra "Aprelskiye Tezisiy"i (Nisan Tezleri, 1917) yazdı ve devrim hazırlıklarını yürüttü. 7 Kasım 1917'de gerçekleşen Rus Devrimi'nden sonra Halk Komiserleri Konseyi Başkanı oldu. İç savaşın sonuçlandırılmasına, tüm dünya uluslarıyla barış yapılmasına ve yeni Sovyet Devleti'nin kurulmasına ağırlık verdi. Novaya Ekonomiçeskaya Politika'nın (Yeni Ekonomi Politika - NEP) temel ilkelerini belirledi. Tüm bu çalışmalarının yanı sıra, Mart 1919'da Moskova'da III. Enternasyonal'i topladı. "Proletarskaya Revolyutsiya i Renegat Kautskiiy" (Proletarya Devrimi ve Dönek Kautsky, 1919) ve gerek Rusya'da, gerekse diğer ülkelerdeki yanlış ve maceracı eğilimlere karşı "Detskaya Bolezn `Levizniy'v Kommunizme" (Komünizmin Çocukluk Hastalığı; `Solculuk', 1920) adlı yapıtlarını yayımladı.
30 Ağustos 1918 günü, Fanny Kaplan'ın suikast girişimi sonucu iki zehirli kurşun yarası aldıysa da iyileşti. Bir felç nedeniyle 1922'den başlayarak siyasî çalışmalarını azalttı. 21 Ocak 1924'te Gorki'de öldü ve Moskova'da Kızıl Meydan'daki kabrine kondu. Ölümünden sonra "Filosofskiye Tetradi" (Felsefe Defterleri, 1920 - 30) adlı yapıtı ve tüm yapıtlarıyla notları, 45 cilt olarak, "Toplu Eserler" adı altında çeşitli dillerde yayımlandı.
MsXLabs.org & MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi
