Kaside
MsXLabs.org & MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi
Genellikle birini övmek ya da yermek amacıyla yazılan ve bütün beyitlerin ikinci dizeleri birinci beyitle uyaklı olan manzume. Beyit sayısı en az onbeş, en çok doksan dokuzla sınırlanmış olmakla birlikte yüzü aşkın beyitten oluşan kasideler de vardır. Kaside sözü Arapça "kasd" kökündendir ve bir amaç güderek söylenmiş manzume anlamına gelir. Bu amaç genellikle devrin ihsan beklenen bir büyüğünü övmek biçiminde görülür ya da şair, kızdığı, gözden düşürmek istediği kişiyi yerer. Bir kaside şu bölümlerden oluşur: Nesib (teşbib), şairin asıl amacına girmeden önce ustalığını gösterdiği giriş bölümüdür. Genellikle bahar, hazan gibi mevsimleri ya da bağı, bahçeyi, bir yalıyı ya da bir avı konu alan tasvirlerin yapıldığı bu bölümden sonra, bir sırasını getirip girizgâh beytiyle asıl amaca geçilir, böylece "medih" bölümü başlar. Kasidenin son bölümü olan "fahriye"de ise şair kendisini över, çoğu kez bir duayla manzumesini bağlar. Bir de şairin âşıkane duygularını dile getirdiği "tegazzül" bölümü vardır ki, nesib bölümünde ya da kasidenin ortasında söylenen gazellere bu ad verilmiştir. Ayrıca nesib bölümünde ele alınan konularla adlandırılmış kasideler vardır. Bu tür kasidelerde şair, bir konuda yoğunlaşır, övgüye geçmeden bütün ustalığını gösterir. Böyle kasidelere bahardan söz ediliyorsa "bahariyye", kış anlatılıyorsa "şitaiyye", bayram konu alınmışsa "iydiyye" ya da "bayramiyye" gibi adlar verilir.
