Romanya ve Romanya Tarihi

Romanya
MsXLabs.org & MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi

Güneydoğu Avrupa'da, Balkan Yarımadası'nın kuzeyinde devlet. Kuzeydoğuda Ukrayna, doğuda Karadeniz, güneyde Bulgaristan, batıda Sırbistan ve Macaristan arasında kalır. Yüzölçümü 237.500 km2, nüfusu 22.610.000 (1997), başkenti Bükreş, başlıca kentleri: Köstence (Costanta), Krayova, Cluj, Timişoara, Ploieşti, Mraşov, Oradea, Arad, Sibiu, Turgu Mureş, Mangalia'dır. Dili Rumence, dini Ortodoks'tur (%82). Fizikî bakımdan üç bölgeye ayrılır.

Ortada Karpatlar: Kuzeyde Tizsa kaynağından, güneyde Yugoslavya sınırında Demirkapı Geçidi'ne kadar geniş bir yay çizer. Bu yayın güney kısmına "Transilvanya Alpleri" denir; genel olarak orta yüksekliktedir (en yüksek doruk, Braşov'un batısında Moldoveanul, 2.543 m.).
Karpat yayının iç kısmını oluşturan Transilvanya: Yer şekilleri bakımından çeşitlilik gösterir. Ortada Bihor Dağları, doğuda Cluj Havzası, güneybatıda Macar ovalarının devamı olan Banat Ovası yer alır.
Karpat yayının dış kısmı: Güneyde Eflâk (Valahia), doğuda Boğdan (Moldavya) ovaları. Lös ve alüvyonla örtülü olan bu ovalar ülkenin en verimli tarım topraklarıdır. Güneydoğuda yer alan Dobruca, kalkerli bir platodur.

Romanya her çeşit imalat sanayii (dokumacılık, kimyasal maddeler; elektrik ve tarım makineleri, taşıt araçları; orman, hayvan ve tarım ürünlerine dayalı çeşitli sanayiler vb.) bakımından oldukça ileri bir ülkedir. % 90 kolektifleşmiş olan Romen tarımı, 1989'a kadar ürünlerdeki çeşitlilikle belirginlik kazanmaktaydı; sulanan bölümlerin 4 milyon hektara ulaştığı büyük düzlüklerde tahıllar (mısır, buğday), patates ve şekerpancarı, Yukarı Karpat tepelerinde bağlar ve meyvecilik, vadilerde ise sebzecilik yapılır; bir sanayi etkinliği biçiminde örgütlenmiş sığır ve koyun besiciliği Karpatlar'da gelişme yolundadır. Sanayi, petrol (Eflâk'ta Ploieşti) ve doğalgaz (Transilvanya'da Tirgu Mureş) yataklarının işletilmesiyle kömür, linyit, demir ve çeşitli metallerin istihsaline dayanır. Sanayileşme yolundaki çabalar, öncelikle metalürji (Galati ve Reşita kompleksleri), mekanik araçlar ve petrokimya gibi ağır sanayide odaklandı. Ülkede köklü bir gıda sanayii de vardır. Turizm, son yıllara kadar önemli bir döviz kaynağıydı. 1980'li yıllarda, ülkede her ne pahasına olursa enerji yönünden bağımsızlığı amaç edinen hükümet, halka, konutlarda enerji tüketimi konusunda ağır kısıtlamalar getirirken kömür ve elektrik, doğrudan doğruya ordu tarafından yönetilmekteydi. Aynı ekonomik bağımsızlık endişesiyle ithalat kısıtlandı; öncelikle dış borçları karşılayabilmek ve sanayi yatırımlarına yol açmak amacıyla gıda maddeleri karneye bağlandı. Çavuşesku'nun düşmesinden sonra Parlamento, felce giden sanayi üretimini canlandırmak amacıyla, 1990'da ekonominin bir bölümünü özelleştirme kararı aldı (ulaştırma ve yeraltı kaynakları kamu sektöründe kaldı).

Romanya, 1877 Berlin Antlaşması ile bağımsızlık kazandı. I. Dünya Savaşı sonunda, tarihe karışan iki büyük komşusunun (Rus Çarlığı ve Avusturya-Macaristan İmparatorluğu) topraklarının bir bölümünü de kazanarak neredeyse iki kat büyüdü (St. Germain ve Trianon antlaşmaları). İki dünya savaşı arasındaki yıllarda ve II. Dünya Savaşı içinde, bir yandan iç işlerinde, öte yandan da komşularıyla ilişkilerinde, çok karışık siyasî olaylarla çalkalanan Romanya, savaştan sonra Avrupa'nın sosyalist devletler blokunda yer aldı ve siyasî yapısında gereken değişiklikleri gerçekleştirdi. 1964'ten sonra, siyasî yapıları ne olursa olsun, bütün ülkelerle iyi ilişkiler kurmak yolunda bağımsız bir politika izledi. 28 Mart 1974'te yapılan bir anayasa değişikliğiyle cumhurbaşkanlığı makamı oluşturularak, bu göreve 1967'den beri Devlet Konseyi Başkanı olan Nicolae Çavuşesku getirildi. İktidara gelmeden önce pek tanınmamasına karşın izlediği bağımsız ve ulusal politikalarla, SSCB'nin Romanya'da sosyalist gelişimin her alanında söz sahibi olmasına karşı çıkarak halkın desteğini kazandı. 1984'te ABD ve SSCB'nin Avrupa'daki nükleer başlıklı füzelerini kaldırmalarını ve 1986'da Varşova Paktı üyesi ülkelere ordu mevcutlarını %10 oranında azaltmalarını önerdi. Sanayisinin üretim gücü kapitalist ülkelere oranla düşük olan Romanya, 1970'li yılların dünya iktisadî bunalımı nedeniyle 1975'ten sonra içe dönük bir büyümeye yöneldi.

1981 yılında orta derecede sanayileşmiş ve gelişmiş ülkeler arasında yer aldı. Sanayileşme hızlı bir kentleşmeyi getirdi ve tarımda çalışan nüfus sayısı hızla düştü. Hızlı endüstrileşme, dış borçların ödenmesi için girişilen kemer sıkma politikası belli mallarda kıtlığa yol açtı. Ayrıca bürokrasi, rüşvet, yolsuzluk, devlet ve parti yöneticilerinin ayrıcalıkları, halkın biriken ekonomik talepleri, iktidara güveni sarstı. 1989 sonlarında yönetim karşıtı gösteriler başladı. Güvenlik güçlerinin göstericilere müdahale etmesiyle çok sayıda insan öldü. Romanya tüm ülkelerle olan sınırlarını kapadı. 22 Aralık 1989'da süren kanlı ayaklanmalar sonucu Çavuşesku ve eşi Elena (29 Mart 1980'de başbakan yardımcısı olmuştu) iktidardan düştü. Ancak Çavuşesku taraftarlarıyla ordu arasında çatışmalar devam etti. Çavuşesku ve eşi yakalanarak 25 Aralık'ta idam edildi. İktidara Ulusal Selamet Cephesi geçerek Komünist Parti'nin öncü rolüne son verdi. Devlet başkanlığına geçici olarak getirilen İon İliescu 20 Mayıs 1990'da yapılan seçimlerde cumhurbaşkanı seçildi. İliescu 1992'de bir kez daha seçildi.

MsXLabs Üye Girişi