Kavalalı Mehmet Ali Paşa
MsXLabs.org & MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi
(1769 Kavala-1848 Kahire)
Mısır valisi. Hiç öğrenim görmedi. On sekiz yaşında yeniçeri ocağına girdi. Savaşlarda başarı gösterdi ve başıbozuk alayına kumandan oldu. Fransızların Mısır'a saldırması üzerine, Arnavutlardan kurulu bir askerî birliğin komutan yardımcısı olarak Mısır'a gitti (1797). Fransızların çekilmesinden sonra geri dönmedi ve Mısır'da yönetimi ele geçirdi. İstanbul'daki yandaşlarının da desteğiyle 1805 yılında Mısır'a vali atandı. Hicaz'ı ele geçiren Vehhabîlere karşı yola çıkarken, Kölemen beylerini hileyle öldürterek Mısır'da durumunu daha da güçlendirdi (1811). Hicaz Seferi'nde Mekke, Medine, Cidde ve Taif'i geri aldı. Ardından Sudan'ı ele geçirdi. Mora Ayaklanması'nın bastırılması için bir donanma gönderdi. Osmanlı donanmasının Navarin'de yakılmasından sonra (1827), donanmasını geri çağırdı ve bu yardımlarından dolayı oğluna Suriye valiliğinin verilmesini istedi. Osmanlı yönetimi yalnızca Girit valiliğini verdi. Kavalalı, Suriye'ye saldırdı ve Akka Kalesi'ni aldı (1831), üzerine gönderilen Osmanlı kuvvetlerini bozguna uğratarak Şam, Halep ve Adana'yı ele geçirdi. Konya'da yapılan ikinci savaşta da Osmanlıları yenerek Kütahya'ya dek ilerledi (1833). Kütahya Antlaşması ile Suriye ve Adana valilikleri Kavalalı'ya verildi. 1839 yılında, Osmanlı ordusunu Nizip'te bir daha yenilgiye uğrattı. 1841 yılında Abdülmecit, Mehmet Ali Paşa'nın Mısır valisi olarak egemenliğini ve bu egemenliğin, ölümünden sonra oğullarına geçmesini kabul etti. Kavalalı Mehmet Ali Paşa, Mısır'da yönetimi ve ekonomiyi düzene soktu. Özellikle "güdümlü ve planlı ekonomi" uygulamalarına girişti. Toprak reformu yaptı, pamuk ekimini destekledi ve denetledi, kanallar açtı, barajlar kurdu. Sanayide devletçiliği benimsedi ve birçok fabrika açtı.
