Azerbaycan Enerji Kaynakları
Azerbaycan'ın en büyük yeraltı zenginliği petroldür. Petrol ve doğalgaz üretimi diğer yeraltı
zenginliklerine göre birinci sırada gelmektedir. Petrol 19. yüzyılla birlikte ekonomik hayata
girmiştir. Gaz üretimi daha yavaş artmakta petrol üretimi ise bağımsızlık sonrasında giderek
artmaktadır.
1999 yılında 13.8 milyon ton petrol üretilmiştir (276800 varil/ gün) bu miktarın büyük bir
kısmı (üretimin % 89'u) kıyıdan uzak alanlardan gelmiştir. 2000 yılı Ocak–Mayıs döneminde
petrol üretimi yıllık % 7.1 artışla 5.93 milyon tona ulaşmıştır. Bu dönem içerisinde gaz üretimi
2.4 milyar metreküp olmuş ve yıllık % 2.2 düşüş göstermiştir. Devlet Petrol Şirketi (SOCAR)
çoğunlukla kıyı alanlarını işletmekte kıyıdan uzak alanlar ise Azerbaycan Uluslararası İşletim
14
Şirketinin (AIOC) liderliğindeki konsorsiyumlar tarafından işletilmektedir. AIOC 1997 yılı
sonlarında petrol üretimine başlamıştır.
AIOC tarafından işletilen kıyıdan uzak alanlardan elde edilen üretim payı artmaktadır. Ekonomi
yabancı yatırımlarının büyük bir bölümü için AIOC’ye bağlıdır; AIOC 1999 yılında yapılan 510
milyon ABD doları tutarındaki yabancı direkt yatırımın 341 milyon ABD doları tutarındaki
bölümüne karşılık gelmektedir. Aralık 1999 ve Mayıs 2000 arasında devletin AIOC’den elde
ettiği gelirin ödendiği Ulusal Petrol Fonu 75 milyon ABD doları ( GSYİH’nin % 1.9'u)
kazanmıştır.
2000 yılında petrol üretimi 14 milyon ton 2001 yılında ise 14.9 milyon ton olarak
gerçekleşmiştir.
Rafine petrol ürünleri çıktısı rafinerilerin yerel petrol üretimine daha fazla girmesiyle artmaya
devam etmektedir. Ürünlerin BDT ya da İran’a satışı ile ilgili olarak piyasaların geç ödeme
yapması sorun teşkil etmektedir. 2000 yılının ilk beş ayı içerisinde Ukrayna’ya 12.9 milyon ABD
doları değerinde 65000 ton mazot satılmış ancak ödeme olarak yalnızca 4.6 milyon ABD doları
alınmıştır. 2000 yılında gönderilmesi gereken 435000 ton mazotun nakli kalan 8.3 milyon ABD
dolarının ödenmesine kadar askıya alınmıştır. İran’a mazot satışında bir azalma sözkonusudur
bunun nedeni ise İran tarafından verilen düşük fiyat ve yüksek nakliye maliyetleridir.
Azerbaycan tarafından orta ve uzun vade ticari olarak yaşayabilir petrol ihraç boru hatlarının inşa
edilerek petrol sektörünün gelişmesine olanak verilmesi gerekmektedir. Bakü’den
Karadeniz’deki Novorissiysk limanına ve Bakü’den Gürcistan’daki Supsa limanına iki petrol
ihraç boru hattı vardır. Bu iki boru hattı benzer kapasitelere sahiptir ve toplam yaklaşık 230000
v/g değerinde nakil yapabilmektedir.
Azerbaycan ve Gürcistan Parlamentoları Bakü’den Türk limanı Ceyhan’a bir boru hattının inşası
için gerekli yasal çerçeveyi Mayıs ve Haziran ayları içerisinde onaylamışlardır. Bu çerçeve
Azerbaycan Gürcistan ve Türkiye tarafından 18 Kasım 1999 tarihinde imzalanan İstanbul
Anlaşmasını; 18 Kasım 1999 tarihinde Azerbaycan Gürcistan Kazakistan Türkiye ve ABD
tarafından imzalanan İstanbul Deklarasyonunu ve 09.05.2000 tarihinde imzalanan ve İstanbul
anlaşmasını değiştiren protokolü içermektedir. Boru hattının uzunluğu 1.730 km ve petrol
akıtma gücü ise 50 milyon ton olacaktır.
