Azerbaycan Enerji Kaynakları

Azerbaycan Enerji Kaynakları
Azerbaycan'ın en büyük yeraltı zenginliği petroldür. Petrol ve doğalgaz üretimi diğer yeraltı zenginliklerine göre birinci sırada gelmektedir. Petrol 19. yüzyılla birlikte ekonomik hayata girmiştir. Gaz üretimi daha yavaş artmakta, petrol üretimi ise bağımsızlık sonrasında giderek artmaktadır.

Sponsorlu Bağlantılar

1999 yılında, 13.8 milyon ton petrol üretilmiştir (276,800 varil/ gün), bu miktarın büyük bir kısmı (üretimin % 89'u) kıyıdan uzak alanlardan gelmiştir. 2000 yılı Ocak–Mayıs döneminde petrol üretimi yıllık % 7.1 artışla 5.93 milyon tona ulaşmıştır. Bu dönem içerisinde gaz üretimi 2.4 milyar metreküp olmuş ve yıllık % 2.2 düşüş göstermiştir. Devlet Petrol Şirketi (SOCAR) çoğunlukla kıyı alanlarını işletmekte, kıyıdan uzak alanlar ise Azerbaycan Uluslararası İşletim Şirketinin (AIOC) liderliğindeki konsorsiyumlar tarafından işletilmektedir. AIOC 1997 yılı sonlarında petrol üretimine başlamıştır.
AIOC tarafından işletilen kıyıdan uzak alanlardan elde edilen üretim payı artmaktadır. Ekonomi, yabancı yatırımlarının büyük bir bölümü için AIOC’ye bağlıdır; AIOC 1999 yılında yapılan 510 milyon ABD doları tutarındaki yabancı direkt yatırımın 341 milyon ABD doları tutarındaki bölümüne karşılık gelmektedir. Aralık 1999 ve Mayıs 2000 arasında, devletin AIOC’den elde ettiği gelirin ödendiği Ulusal Petrol Fonu, 75 milyon ABD doları ( GSYİH’nin % 1.9'u) kazanmıştır.
2000 yılında petrol üretimi 14 milyon ton, 2001 yılında ise 14.9 milyon ton olarak gerçekleşmiştir.
Rafine petrol ürünleri çıktısı, rafinerilerin yerel petrol üretimine daha fazla girmesiyle, artmaya devam etmektedir. Ürünlerin, BDT ya da İran’a satışı ile ilgili olarak piyasaların geç ödeme yapması sorun teşkil etmektedir. 2000 yılının ilk beş ayı içerisinde Ukrayna’ya 12.9 milyon ABD doları değerinde 65,000 ton mazot satılmış, ancak ödeme olarak yalnızca 4.6 milyon ABD doları alınmıştır. 2000 yılında gönderilmesi gereken 435,000 ton mazotun nakli, kalan 8.3 milyon ABD dolarının ödenmesine kadar askıya alınmıştır. İran’a mazot satışında bir azalma sözkonusudur, bunun nedeni ise İran tarafından verilen düşük fiyat ve yüksek nakliye maliyetleridir.
Azerbaycan tarafından orta ve uzun vade ticari olarak yaşayabilir petrol ihraç boru hatlarının inşa edilerek petrol sektörünün gelişmesine olanak verilmesi gerekmektedir. Bakü’den Karadeniz’deki Novorissiysk limanına ve Bakü’den Gürcistan’daki Supsa limanına iki petrol ihraç boru hattı vardır. Bu iki boru hattı benzer kapasitelere sahiptir ve toplam yaklaşık 230,000 v/g değerinde nakil yapabilmektedir.
Azerbaycan ve Gürcistan Parlamentoları Bakü’den Türk limanı Ceyhan’a bir boru hattının inşası için gerekli yasal çerçeveyi Mayıs ve Haziran ayları içerisinde onaylamışlardır. Bu çerçeve Azerbaycan, Gürcistan ve Türkiye tarafından 18 Kasım 1999 tarihinde imzalanan İstanbul Anlaşmasını; 18 Kasım 1999 tarihinde Azerbaycan, Gürcistan, Kazakistan, Türkiye ve ABD tarafından imzalanan İstanbul Deklarasyonunu ve 09.05.2000 tarihinde imzalanan ve İstanbul anlaşmasını değiştiren protokolü içermektedir. Boru hattının uzunluğu 1.730 km ve petrol akıtma gücü ise 50 milyon ton olacaktır

Azerbaycan’ın enerji kaynaklar:
Azerbaycan; kendisi ve yakın coğrafyada bulunan ülkeler için oldukça önemli enerji kaynaklarına sahiptir. Başlıca enerji kaynakları arasında petrol, doğalgaz ve kömürün yanı sıra nehirlerin hidroenerji potansiyelinin kullanılması sağlayan hidroelektrik istasyonları yer almaktadır. Petrol ve doğalgaz, ülkedeki en önemli sektörleri oluşturmaktadır. Azerbaycan’ın ekonomisi büyük ölçüde petrol ticaretine dayanmaktadır. Yıllar içinde keşfedilen yeni petrol ve doğalgaz yataklarına doğru orantılı olarak artan petrol ve doğalgaz üretimi, Azerbaycan’ın elindeki mevcut enerji kaynaklarını ihraç ederek ekonomisini büyütmesine yardımcı olmaktadır.
Azerbaycan’da petrol, 19.yüzyıldan itibaren ekonomik yaşama dahil olmuştur. Gaz üretimi ise petrole kıyasla daha yavaş gelişmektedir. Hazar Denizi’nde 200 milyar varil civarında petrol rezervinin bulunduğu öngörülmekte olup; bu miktar, dünyadaki petrolün yüzde 10’luk kısmına teşkil etmektedir. Petrolün %77’sinin elde edildiği Hazar Denizi’nde, en zengin rezervlerin Azerbaycan’ın alanında bulunması, ülkenin stratejik konumunun önemini arttırmaktadır. Hazar Denizi’nin Azerbaycan’a ait olan kısmında 200 metre derinliklere kadar olan bölümde toplamda 8 milyar varil petrol ve 4-8 milyar tonluk hidrokarbon rezervi bulunduğu öngörülmektedir. Bu zengin rezervlerin varlığı sayesinde gelişen petrol sektörünün, Gayri Safi Milli Hasıla’daki payı %22 ila %24 arasında değişmektedir. 1997-2010 yılları arasında Azerbaycan’da petrol üretimi 5,6 kat artarak 50 milyon tona ulaşırken, doğalgaz üretimi ise 2004-2010 yıllarını kapsayan süreçte 5,2 kat artarak 26 milyar metreküp seviyesine ulaşmıştır. Bu veriler ışığında; Azerbaycan, petrol ve doğalgaz sayesinde ticaret hacmini son yıllarda oldukça geliştirme fırsatı yakalamıştır.
Zengin petrol rezervleri, sadece Azerbaycan’ın ihtiyaçlarını karşılamakla kalmayıp petrol ticareti yapma imkanı da sunmaktadır. Bu aşamadaki en önemli faktör, petrolün nakli olmuştur. Yıllar içinde çeşitli projeler ile petrol boru hatlarının inşası sonucunda Azerbaycan; çıkardığı petrolü başta komşu ülkeler olmak üzere birçok ülkeye pazarlama olanağı bulmuştur. Hazar Denizi’nden çıkarılan petrolün uluslararası piyasalara ulaştırabilmesi amacıyla kurulan Bakü-Tiflis-Ceyhan petrol boru hattı sayesinde Azerbaycan’ın ticari hacmi artmıştır. Faaliyete geçtiğinden beri 1 milyar 308 milyon varil ya da diğer bir deyişle 175 milyon ton petrolün taşındığı petrol boru hattında; sadece 2011 yılının ilk 10 aylık periyodunda 222 milyon varil, bir başka deyişle 29 milyon 700 bin ton petrol Ceyhan’a aktarılmıştır. Mevcut taşıma gücü günlük 1,2 milyon varil olan Bakü-Tiflis-Ceyhan petrol boru hattı sayesinde sadece Azerbaycan petrolünün değil, aynı zamanda Türkmenistan petrolünün de taşınmasını sağlamaktadır. Bu durum, Hazar petrolünün nakli konusunda en stratejik konuma ve iş birliklerine sahip olan ülkenin Azerbaycan olduğunun bir kanıtıdır. Petrolün yanı sıra doğalgazın taşınması konusunda Azerbaycan kilit bir role sahiptir. Bakü-Tiflis-Ceyhan petrol boru hattı ile aynı güzergahtan geçen Güney Kafkasya Boru Hattı, diğer adıyla Bakü-Tiflis-Erzurum boru hattı, sayesinde yılda 20 milyar metreküplük gaz, Gürcistan üzerinden Türkiye’ye ulaşmaktadır. Bütün bu hatlara ek olarak, Azerbaycan Devlet Petrol Şirketi(SOCAR) öncülüğünde kurulması planlanan “Trans Anadolu Gaz Boru Hattı”, Azerbaycan’ın ürettiği doğalgazın pazarlanması açısından önemli bir konuma sahip olacaktır. Türkiye’nin doğusundan batısına kadar uzanacak olan ve 5-6 milyar dolar civarında maliyetle bitirileceği öngörülen doğalgaz boru hattıyla 16-17 milyar metreküplük doğalgazın taşınması mümkün olacak. Bu proje, Hazar Bölgesi’ndeki doğalgazı Avrupa’ya Türkiye üzerinden ulaştırmayı planlanan ve 2017’de faaliyete geçmesi beklenen Nabucco projesine yardımcı olması amacını gütmektedir. Türkiye’den başlayarak Avusturya’ya kadar uzanacak olan Nabucco Boru Hattı sayesinde Avrupa’nın doğalgaz açısından Rusya’ya bağımlılığını azaltmak birincil hedeftir. Avrupa ülkeleri için; enerji kaynaklarının temini konusunda Rusya’ya bağımlı kalmamak adına Azerbaycan, en önemli oyunculardan biri konumunda bulunmaktadır. Avrupa ülkelerine enerji kaynakları konusunda alternatif olmasının yanında, İran gibi tamamen farklı konjonktürde bulunan bir ülke ile doğalgaz ticareti yürütebilmesi; Azerbaycan’ın siyasi açıdan kendi çıkarlarını gözetmesi adına olumlu bir örnek teşkil etmektedir.
Azerbaycan, sahip olduğu petrol ve doğalgaz kaynaklarının varlığı sayesinde ticari açıdan giderek büyüyen bir ülke konumuna gelmiştir. Enerji kaynaklarının nakliyatı konusunda Rusya’ya olan bağımlılığı azaltan projelerin hayata geçirilmesiyle Azerbaycan, Avrupa ile yakın ilişkiler kurma konusunda avantaj sağlamaya başlamıştır. Avrupa devletlerinin de çıkarına olan bu süreç Azerbaycan’ın ticari açıdan yararına olmuştur. Enerji kaynaklarının varlığı ve diğer ülkelere ihracatı ile Azerbaycan, siyasi arenada da daha güçlü bir konuma gelme şansı yakalamıştır. Siyasi arenada daha güçlü bir Azerbaycan’ın var olabilmesi için, enerji kaynaklarının doğru şekilde pazarlanabilmesi önemlidir. Petrolün ve doğalgazın ticaretini kolaylaştıracak mantıklı projelerin üretilmesi ve hayata geçirilmesi, Azerbaycan’ın daha varlıklı ve güçlü bir ülke olabilmesi adına avantajına olacaktır.