Azerbaycan’ın enerji kaynaklar:
Azerbaycan; kendisi ve yakın coğrafyada bulunan ülkeler için oldukça önemli enerji kaynaklarına sahiptir. Başlıca enerji kaynakları arasında petrol, doğalgaz ve kömürün yanı sıra nehirlerin hidroenerji potansiyelinin kullanılması sağlayan hidroelektrik istasyonları yer almaktadır. Petrol ve doğalgaz, ülkedeki en önemli sektörleri oluşturmaktadır. Azerbaycan’ın ekonomisi büyük ölçüde petrol ticaretine dayanmaktadır. Yıllar içinde keşfedilen yeni petrol ve doğalgaz yataklarına doğru orantılı olarak artan petrol ve doğalgaz üretimi, Azerbaycan’ın elindeki mevcut enerji kaynaklarını ihraç ederek ekonomisini büyütmesine yardımcı olmaktadır.
Azerbaycan’da petrol, 19.yüzyıldan itibaren ekonomik yaşama dahil olmuştur. Gaz üretimi ise petrole kıyasla daha yavaş gelişmektedir. Hazar Denizi’nde 200 milyar varil civarında petrol rezervinin bulunduğu öngörülmekte olup; bu miktar, dünyadaki petrolün yüzde 10’luk kısmına teşkil etmektedir. Petrolün %77’sinin elde edildiği Hazar Denizi’nde, en zengin rezervlerin Azerbaycan’ın alanında bulunması, ülkenin stratejik konumunun önemini arttırmaktadır. Hazar Denizi’nin Azerbaycan’a ait olan kısmında 200 metre derinliklere kadar olan bölümde toplamda 8 milyar varil petrol ve 4-8 milyar tonluk hidrokarbon rezervi bulunduğu öngörülmektedir. Bu zengin rezervlerin varlığı sayesinde gelişen petrol sektörünün, Gayri Safi Milli Hasıla’daki payı %22 ila %24 arasında değişmektedir. 1997-2010 yılları arasında Azerbaycan’da petrol üretimi 5,6 kat artarak 50 milyon tona ulaşırken, doğalgaz üretimi ise 2004-2010 yıllarını kapsayan süreçte 5,2 kat artarak 26 milyar metreküp seviyesine ulaşmıştır. Bu veriler ışığında; Azerbaycan, petrol ve doğalgaz sayesinde ticaret hacmini son yıllarda oldukça geliştirme fırsatı yakalamıştır.
Zengin petrol rezervleri, sadece Azerbaycan’ın ihtiyaçlarını karşılamakla kalmayıp petrol ticareti yapma imkanı da sunmaktadır. Bu aşamadaki en önemli faktör, petrolün nakli olmuştur. Yıllar içinde çeşitli projeler ile petrol boru hatlarının inşası sonucunda Azerbaycan; çıkardığı petrolü başta komşu ülkeler olmak üzere birçok ülkeye pazarlama olanağı bulmuştur. Hazar Denizi’nden çıkarılan petrolün uluslararası piyasalara ulaştırabilmesi amacıyla kurulan Bakü-Tiflis-Ceyhan petrol boru hattı sayesinde Azerbaycan’ın ticari hacmi artmıştır. Faaliyete geçtiğinden beri 1 milyar 308 milyon varil ya da diğer bir deyişle 175 milyon ton petrolün taşındığı petrol boru hattında; sadece 2011 yılının ilk 10 aylık periyodunda 222 milyon varil, bir başka deyişle 29 milyon 700 bin ton petrol Ceyhan’a aktarılmıştır. Mevcut taşıma gücü günlük 1,2 milyon varil olan Bakü-Tiflis-Ceyhan petrol boru hattı sayesinde sadece Azerbaycan petrolünün değil, aynı zamanda Türkmenistan petrolünün de taşınmasını sağlamaktadır. Bu durum, Hazar petrolünün nakli konusunda en stratejik konuma ve iş birliklerine sahip olan ülkenin Azerbaycan olduğunun bir kanıtıdır. Petrolün yanı sıra doğalgazın taşınması konusunda Azerbaycan kilit bir role sahiptir. Bakü-Tiflis-Ceyhan petrol boru hattı ile aynı güzergahtan geçen Güney Kafkasya Boru Hattı, diğer adıyla Bakü-Tiflis-Erzurum boru hattı, sayesinde yılda 20 milyar metreküplük gaz, Gürcistan üzerinden Türkiye’ye ulaşmaktadır. Bütün bu hatlara ek olarak, Azerbaycan Devlet Petrol Şirketi(SOCAR) öncülüğünde kurulması planlanan “Trans Anadolu Gaz Boru Hattı”, Azerbaycan’ın ürettiği doğalgazın pazarlanması açısından önemli bir konuma sahip olacaktır. Türkiye’nin doğusundan batısına kadar uzanacak olan ve 5-6 milyar dolar civarında maliyetle bitirileceği öngörülen doğalgaz boru hattıyla 16-17 milyar metreküplük doğalgazın taşınması mümkün olacak. Bu proje, Hazar Bölgesi’ndeki doğalgazı Avrupa’ya Türkiye üzerinden ulaştırmayı planlanan ve 2017’de faaliyete geçmesi beklenen Nabucco projesine yardımcı olması amacını gütmektedir. Türkiye’den başlayarak Avusturya’ya kadar uzanacak olan Nabucco Boru Hattı sayesinde Avrupa’nın doğalgaz açısından Rusya’ya bağımlılığını azaltmak birincil hedeftir. Avrupa ülkeleri için; enerji kaynaklarının temini konusunda Rusya’ya bağımlı kalmamak adına Azerbaycan, en önemli oyunculardan biri konumunda bulunmaktadır. Avrupa ülkelerine enerji kaynakları konusunda alternatif olmasının yanında, İran gibi tamamen farklı konjonktürde bulunan bir ülke ile doğalgaz ticareti yürütebilmesi; Azerbaycan’ın siyasi açıdan kendi çıkarlarını gözetmesi adına olumlu bir örnek teşkil etmektedir.
Azerbaycan, sahip olduğu petrol ve doğalgaz kaynaklarının varlığı sayesinde ticari açıdan giderek büyüyen bir ülke konumuna gelmiştir. Enerji kaynaklarının nakliyatı konusunda Rusya’ya olan bağımlılığı azaltan projelerin hayata geçirilmesiyle Azerbaycan, Avrupa ile yakın ilişkiler kurma konusunda avantaj sağlamaya başlamıştır. Avrupa devletlerinin de çıkarına olan bu süreç Azerbaycan’ın ticari açıdan yararına olmuştur. Enerji kaynaklarının varlığı ve diğer ülkelere ihracatı ile Azerbaycan, siyasi arenada da daha güçlü bir konuma gelme şansı yakalamıştır. Siyasi arenada daha güçlü bir Azerbaycan’ın var olabilmesi için, enerji kaynaklarının doğru şekilde pazarlanabilmesi önemlidir. Petrolün ve doğalgazın ticaretini kolaylaştıracak mantıklı projelerin üretilmesi ve hayata geçirilmesi, Azerbaycan’ın daha varlıklı ve güçlü bir ülke olabilmesi adına avantajına olacaktır.
