Tarikatlar/Kültler/Mezhepler - Şia (Şiilik)

Şiilik
MsXLabs.org & MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi

Hz. Muhammet'in ölümünden sonra Ali'nin halife olması gerektiğine inanan ve sayıları yüzleri aşan mezheplerin genel adı. Alevîlik ile eşanlamlıdır. Daha Hz. Muhammet çağında, başlarında Yahudiyken Müslüman olmuş Abdullah bin Sebe'nin bulunduğu birtakım kişiler, Tanrı'nın, Ali'nin varlığına sindiğini (hulul ettiğini) ileri sürmüşlerdi. Ali'nin kendisi, bunların bir kesimini öldürüp yakarak ortadan kaldırmıştı. Hz. Muhammet'in ölümünden sonra yerine kimin geçeceği tartışılırken sahabenin birçoğu Ebubekir'e biat ettiler. Ali, kendisine haber verilmeden seçim yapılmasına karşı çıkmakla birlikte, biraz gecikerek biata katıldı. Şiîlere göre, başlarında Selmanı Farisi olmak üzere birkaç sahabe Ali'ye biat etmişlerdi. Bunlar ilk Şiîler sayılır. Arapça olan Şiî sözcüğünün anlamı yandaş, destekleyicidir. Şiîlere, Alevî denmesi de, Ali yanlısı olmalarındandır. Şiîlerin, Ali'nin halifeliğini ileri sürerken gösterdikleri neden, onun Ehlibeyt'ten olması ve Ehlibeyt'i öven ayet ve hadislerin bulunmasıydı. Ali-Muaviye savaşından sonra Müslümanlar üç kola ayrıldılar.

Sünnîler, halifenin Kureyş boyundan olmasını ve dinle devletin birbirinden ayrılamayacağını savunuyorlardı.
Hariciler, Habeş bir kölenin bile halife olabileceği kanısındaydılar.
Şiîler, halifenin Ehlibeyt'ten, dolayısıyla Ali ve soyundan olması gerektiği görüşündeydiler.

Şiîlik ilkin Güney Arabistan'da yerleşti ve Kuzey Arabistan'a karşı bir tutum takındı. Hz. Muhammet'in torunu ve Ali'nin küçük oğlu Hüseyin'in Kerbelâ'da Emevîlerce öldürülmesi, Şiîliğin gelişip yayılmasında büyük etken oldu. Müslümanlık genişleyip yayıldıkça birçok din ve inançların, özellikle Hristiyanlık, Mecusilik, Manicilik, Mezdekçilik, Şamancılık inançlarının yerleşmiş bulunduğu halkları da egemenliği altına aldı. Binlerce yıllık geçmişi olan bu inançlar, töreler, gelenekler, görenekler kısa bir süre içinde kökünden sökülüp atılamazdı. Bunlar, çeşitli yollarla yeni dinin içine sızarak Müslümanlığın birçok mezheplere bölünmesine yol açtılar.

Kavimlerin,kendilerini egemenliği altına alan Araplara karşı duydukları nefret de bölünmeleri kamçılıyordu. Şiî mezheplerin hepsinde ortak olan yön Ali sevgisidir. Bu sevgi, Ali'yi ilk halife olarak tanımakla onu tanrılaştırmak arasında, değişik aşamalarda ve biçimlerde belirir. Şiîlerin en ılımlılarından (İmamîler, Zeydîler), en aşırılarına (Dürzîler, İsmailîler vb.) değin hemen hepsi içrektir (Batınî). Kuran'ın ve hadislerin açık anlamları ötesinde, onlardan çok daha önemli gizli anlamları bulunduğuna inanırlar. Bu anlamları ancak yetkili din uluları çözebilir. Bu yetkili kişilerin nitelikleri mezheplere göre değişir. Kiminde Ali-Fatıma soyundan gelmiş olma, kimindeyse Tanrı'nın özenerek yarattığı ulu kişi olma niteliği aranır. Şiîlerin, kendi bilginleri eliyle derlenmiş hadis kitapları da vardır. Şiîlerin aşırılarına Galiye denir. Bu mezhepler Ali'yi tanrı bilirler. Ölmediğine, don (kılık) değiştirdiğine inanırlar. Mehdi inancı Şiîler arasında yaygındır. Kimi mezheplerde Tanrısal ruh insan benliğine girer (Hulul). Yeryüzünde her zaman Tanrısal ruh taşıyan bir insan, bir önder vardır. Bu önderi kimse tanıyamaz. Ancak evreni o yönetir.

Zaman zaman Tanrılık ve peygamberlik savlamasıyla ortaya çıkan kimseler, bu inançtan güç alırlar. Kimi mezheplerin inancına göre ölen bir insanın ruhu, yaşamındaki eylemlerine göre, başka bir insana, bir hayvana, bir bitkiye geçer ve yeniden insana doğru yükselmeye başlar. Kimi mezheplerde Ali-Muhammet-Tanrı üçlüsü bir tek varlık sayılır. Bu inanç Hristiyanlığın Tanrı-İsa-Kutsal Ruh üçlemesini (teslis) andırır. Şiîlerde dinî yükümlülükler ve yasaklar çok hafifletilmiştir. Çoğunun inancında cennet ve cehennem öbür dünyada değil, bu dünyadadır. Şiîlerde kadının toplum içindeki yeri de çok değişiktir. Boşanmasız tek evlilikten, Mezdekçilikteki birçok kadınla birçok erkeğin ortaklaşa evliliğine değin çeşitli biçimleri vardır. Şiîlere Rafızi de denir.

MsXLabs Üye Girişi