Arama


ugurcicek - avatarı
ugurcicek
Ziyaretçi
19 Eylül 2012       Mesaj #6
ugurcicek - avatarı
Ziyaretçi
İÇERİKLERİ BAKIMDAN FİİLLER
Fiiller, içerikleri bakımından ya oluş, klış ve kılınış biçimindeki bir iş ve hareketi ya da bir durumu karşılarlar. Buna göre de fiilleri içerik bakımından üç alt gruba ayırmak mümkündür.

A. Oluş Bildiren Fiiller
ak-, art-, ballan-, belirle-, benze-, birik-, büyü-, cıvı-, coş,- çisele-, çökel-, çürü-, delir-, diril-, doğ-, dol-, doy-, eri-, eski-, fosla-, göver-, gürleş-, güzelleş-, huylan-, ıslan-, ışı-, islen-, kabuklan-, kana-, karar-, kay-, kızış-, ko-, körel-, kudur-, küflen-, makineleş-, morar-, öl-, parılda-, parla-, paslan-, patla-, piş-, pörtle-, sarar-, sız-, soğu-, sol-, sön-, sür-, taş-, tozu-, tüt-, uz-, yeşer- gibi

Verilen örneklerde görüldüğü üzere, oluş bildiren fiiller, cümlede yüklemin gösterdiği işin olma niteliği taşıdığını, oluışun yapana yöneldiğini belirten, dolayısıyla herhangi bir nesneye ihtiyaç göstermeyen fiillerdir. Bunları geçişsiz fiiller diye adlandırıyoruz.

• Eskiden Sakarya bu köprünün altından akarmış. (S.F. Abasıyanık)
• Kafasında günden güne çeşitli düşünceler, çeşitli kaygılar beliriyordu. (O. Hançerlioğlu)
• İhtiyar Süleyman Çavuşun ellerinde büyüdüm. (A. Gündüz)
• Ankara yeşillendikçe daha da güzelleşti değil mi?
• Hava iyie kararmış, caddenin bütün elektrikleri yanmıştı. (P.Safa)
• Balkona koyduğumuz elmaların çoğu çürümüş.
• Son yıldız vadinin üzerinde bir yanıp bir sönüyordu. (T. Buğra)
• Yerlerde çimenler yeşermiş erik dalları bembeyaz çiçeklerle örtülmüştü. (Ö.Seyfettin)
• Suların kenarındas Sarayburnu içli, hisli ve sırlı bir nur gibi parıldar. (A. Ş. Hisar)
• Genç kızın biraz evvelki delinmiş bir balon gibi sönüverdi. (H. Taner)

B. Bir Kılış ve Kılınış Bildiren Fiiller
adımla-, as-, besle-, biç-, boya-, böl-, buda-, büz-, çevir-, diz-, döv-, düşün-, eğir-, ek-, gagala-, giyin-, giy-, kapa-, kaşı-, kovala-, oku-, öğren-, öğret-, parçala-, pişir-, seç-, sula-, tara-, tıka-, uç-, vur-, yaz- gibi.

Örnekleri sıralanan kılış ve kılınış fiilleri, cümlede yüklemin gösterdiği işi yapma niteliği taşıdığını, yapanın dışındabir nesneye yöneldiğini, bir varlık üzerinde etkisini bulunduğunu gösteren dolayısıyla nesne gerektiren fiillerdir. Bunlara da geçişli fiiller diyoruz.
• Besledik büyüttük danayı tanımaz oldu anayı (atasözü)
• Saçlarını kendi eliyle boyamış.
• Sürekli olarak düşünüyor, ama neyi düşündüğünü kimseye açıklamıyor.
• Dama serilen tarhanayı kargalar gagalamış olmalı.
• Üç beş kişi birbiri arkasına koşup duruyor ama kimin kimi kovaladığı belli değil.
• Hayat boyu karşılaşılan olaylar insanı iyiden iyiye pişiriyor.
• Trafik yolları tıkamış, geçilecek gibi değil.

C. Durum ve Tasvir Bildiren Fiiller
alış-, az-, bağdaş-, bat-, beğen-, bekle-, bez-, bık-, buna-, çim-, dinel-, gücen-, inle-, kan-, özle-, pepele-, sevin-, solu-, somurt-, sus-, şaşır-, tiksin-, titre-, uykla-, uyu-, üşü-, yapış-, yat, gibi

Bu fiiller herhangi bir oluş ve kılışı değil, yalnızca hareket halinde olmayan bir durumu veya takınılan bir tavrı gösterirler. Genellikle geçişsizdirler. Ancak içlerinde beğen-, özle-, gibi az sayıda geçişli olanları da vardır.

• Erzurum’a giden arkadaşımız oranın iklimine pek alışamamış.
• Karşımda öyle dimdik dinelme evladım. Bir yer bulup otursana!
• Bu mesleden dolayı sana gönüllenip gücendiğini sanmam.
• Soğuktan mı titriyordum, yoksa heyecandan, üzüntüden mi bilmem (S.F. Abasıyanık).
• Su uyur, düşman uyumaz (atasözü).
• Rıza ona dik dik bakarak somurttu, cevap dahi vermedi (H. Taner).
• Hastasını muayene ederken başında bulundular mı, hele söz söylediler mi eli ayağı dolaşır, ya kalbi bulamaz, ya nabzı şaşırır (A. İlhan).
Son düzenleyen Safi; 1 Aralık 2017 01:03