Seydi Ali Reis (1498 İstanbul-1562 İstanbul)
MsXLabs.Org & Morpa Genel Kültür Ansiklopedisi

Bilgin, şair, seyahatname yazarı. Sinoplu bir ailenin çocuğuydu. Kanunî Süleyman döneminde birçok deniz seferine ve Kıbrıs'ın fethine katıldı. Barbaros Hayrettin Paşa'nın (1483-1546) yanında çalıştı. Halep'te bulunduğu sırada Piri Reis'in Basra'da bıraktığı donanmayı getirmek üzere Murat Reis'ten sonra donanma komutanlığına atandı. Basra'dan Sufar kıyılarına gelince El Mason Burnu yakınlarında, kötü hava koşullarında üstün Portekiz donanmasına yenildi. Karaya çıkarak Gücerat, Sint, Horasan, Irak-Acem, Maveraünnehir, İran yolu ile Türkiye'ye döndü (1557).

Uzun yolculuğunu anlatan ve gezi türünde ilk yapıt sayılan "Mir'at-ül-Memalik"i (Memleketler Aynası) Edirne'de Kanunî'ye sundu. Başarısızlığı affedildiği gibi, 80 akçe maaşla müteferrikalığa, daha sonra Diyarbakır timar defterdarlığına atandı. Almanca, Fransızca ve İngilizceye çevrilen "Mir'at-ül-Memalik"te gezip gördüğü ülkelerin toplumsal özelliklerini yansıtmaktan çok, bu ülkelerde konuştuğu kişileri anlatan Seydi Ali Reis, tanıdığı hükümdarlarla Kanunî'nin karşılaştırmasını yaparak, yer yer beyitlerle süslediği yapıtında öykü anlatımı uygulamıştır. Bilim tarihinde üzerinde önemle durulan yapıtı, "Muhit"tir. 19. yüzyıl İngiltere, İtalya, Avusturya bilim çevrelerinde kitabın bölümleri çevrilerek basılmış, Hindistan'dayken yazdığı anlaşılan yapıtın henüz ilgi çekmediği dönemde Kâtip Çelebi tarafından özellikle Cava, Sumatra, Seylan ve başka adalar üzerindeki bilgileri "Cihannüma"ya olduğu gibi aktarılmıştır. Ali Kuşçu'nun "Fethiye"sinden çeşitli konularda katkılarda bulunarak yaptığı çeviri "Hülasat-ül-Hey'e" ve çeşitli Arapça-Farsça kaynaklardan yararlanarak yazdığı "Mir'at-i Kâinat" adlı kitapları da astronomi alanındaki ilk yapıtlardan sayılmıştır.