İklim nedir?
Yeryüzünün bir kesiminde veya tamamında, belli bir zamanda gelişen atmosfer olaylarının (hava şartlarının) istatistiki ortalaması. Alınan ortalama; günlük, aylık, mevsimlik, yıllık veya daha farklı devreleri kapsayabilmektedir. Halk dilinde iklim denilince bir yerin yıllık hava şartları ortalaması anlaşılmaktadır.
Günlük hava şartları ortalaması ele alınınca buna iklim değil, hava durumu denilmektedir. Hatta aylık hava şartları ortalamasına bile iklim denilmemesi uygun olmaktadır. İklim bir bölgenin hava şartlarını çok yüzeyden alır. Çünkü; bir bölgede o bölgenin iklim özelliklerine uygun olmayan, yani yazılanlara ters düşen hava şartları aylarca hatta yıllarca hüküm sürebilir. Mesela Türkiye’nin en soğuk, kışları çok uzun ve sert, yazları kısa ve serin olan ili Erzurum’da, kışın hiç kar yağmadığı, hava sıcaklığının 0°C’nin altına düşmediği seneler olmuştur.
Bu sebeple iklim, önce de belirtildiği gibi belli bir dönemdeki hava şartlarının ancak ortalamasıdır.
Bölgede hava şartları uzun zaman aynı şekilde ortalamaya paralel seyredeceği gibi tam zıddı da olabilir. Bir yerin iklimi şu karakterdedir denilince, yapılan rasatların ortalaması şu karakterdedir demektir. Fakat genelde ölçülen iklime uygundur.
İklime tesir eden faktörler
Bir yerin iklimine tesir eden faktörler şunlardır:
- Isı: Isıdan kasıt, güneş ışınlarının sözkonusu bölgeye, dik mi yoksa başka bir açı altında mı tesir ettiğidir. Bunun yanında ayrıca bulutlar da ısıyı etkilerler.
- Denizler: Bilindiği gibi deniz kıyısındaki bölgelerde sıcaklık değişmesi fazla olmaz. Bunun sebebi denizlerin karalara nazaran daha geç ısınıp daha geç soğumasıdır. Ayrıca sıcak ve soğuk su akıntıları da iklimi etkiler
- Rakım: Yüksek noktalarda havanın yoğunluğu çok azdır. Havanın yoğunluğunun az olması, güneş ışınlarının burada tutulamaması dolayısıyla sıcaklık düşmesine sebep olur.
- Hava akımı: Sıcak ve soğuk havaların yer değiştirmesi de iklimi önemli ölçüde etkiler.
- Nemlilik: Havada devamlı bulunan rutubet yükseklere çıkınca soğur ve yağmur olarak yağar. İklim bilimi (klimatoloji) alanındaki ilk modern araştırmayı yapan İslam alimleri olmuşlardır. El-İdrisi ilk defa eserlerinde dünyayı yedi iklim bölgesine bölüp saniyesi de dahil olmak üzere sınırlarını tespit etmiştir. Bundan sonra Ebü’l-Fida bu araştırmaları geliştirerek en uzun ve en kısa günleri açıklamıştır.
İklim tipleri
Günümüzde bu hususlarda araştırma yapan Demertonne ve W. Kiper iklimleri şöyle sınıflandırmışlardır:
- Ekvator iklimi: Çok sıcaktır, bol yağış alır, yıllık sıcaklık farkı yok denecek kadar azdır. Ekvator ve çevresini etkisi altına alır, alçak basınç altındadır.
- Kurak iklim: Denizden uzak bölgelerde görülür, devamlı yüksek basınç altındadır. Çok az yağış görülür. Kurak iklim, step ve çöl iklimi olmak üzere ikiye ayrılır.
- Yazları yağışlı tropikal iklim: Ekvator iklimi ile kurak iklim arasındaki iklimdir. Sıcaklık, bazen ekvator iklimini de geçer, fakat sürekli değildir. Savan iklimi de denilmektedir.
- Muson iklimi: Muson rüzgarlarının tesiriyle Güneydoğu Asya’da görülen bol yağışlı iklimdir. Yıllık sıcaklık farkı fazla değildir. Alcak basınç tesirindedir.
- Kışları yağışlı alt tropikal iklim: Bir diğer adı da Akdeniz iklimidir. En beğenilen iklimdir. 30°-40° paralelleri arasında etkilidir. Yıllık sıcaklık farkı çok değildir. En çok kış aylarında yağış alır. Sıcaklık yaz aylarında daha fazladır.
- Ilımlı iklimler: Bunlar ılımlı Okyanus ve ılımlı kara iklimleridir. Okyanus iklimi daha çok deniz kenarlarında etkilidir. Sıcaklık 10°-20° arasında değişir. Ilımlı kara iklimi ise iç bölgelerde görülür ve kışları çok soğuk yazları ise çok sıcak geçer.
- Soğuk iklimler: Yılın en sıcak ayı ortalaması 0°C’nin altındadır. Yağmur az olup yazın ve baharda kar erimeleri olur. Bir diğer şekli de kutupaltı iklimine benzeyen daha sert ve kar erimesi az, buz iklimidir.
Son düzenleyen Safi; 23 Kasım 2016 02:35
