Fiiller, iş ,oluş, durum ve hareket bildiren sözcüklerdir.
ÖRNEK Yürü, gidelim; bu iş olmaz. dedi
Fiillerin sonuna -mek, -mak ekleri getirildiğinde anlamlı olur.
ÖRNEK
Bu akşam kardeşinin yanına var .(eylem)
*Kardeşimin güzel bir evi var. (isim)
Fiiller anlamlarına göre üçe ayrılır
1) Nesne alan, iş yani hareket bildiren ve neyi, kimi sorularına cevap veren fiiller kılış fiilleridir.
ÖRNEK Bu işi olsa olsa sen yaparsın .
*Baba koruk yer, oğlunun dişi kamaşır.
*Yemeğin tadını çok beğendik.
*Mum dibine ışık vermez, derler
2)Nesne almayan, öznenin içinde bulunduğu durumu gösteren fiiller durum fiilleridir.
ÖRNEK Su uyur, düşman uyumaz.
*Can çıkar, huy çıkmaz.
*Teyzesi bize dün sabah geldi.
3)Kendiliğinden ve zaman içinde gerçekleşen fiiller oluş bildirir.
*Yine yeşillendi fındık dalları.
*Genç yaşta ağardı saçlarım.
*Korkudan beti benzi sararmış.
Bu eylemler değişerek yeni bir görünüm kazanma anlamı verir.
*Elleri, ayakları kabarmıştı.
*Denize gidince epey bronzlaşmış.
Fiiller -me,- ma,-mez , maz ekleriyle olumsuz yapılabilir.
*Gülme komşuna, gelir başına.
*Kaz gelecek yerden tavuk esirgenmez.
*Yoldan kal, yoldaştan kalma .
Geniş zaman eki olumsuz yapıldığında -mez maz olarak değişir.
*Nuh der, peygamber demez.
Fiiller tekil ve çoğul tüm kişilere göre haber ve dilek kipleriyle çekimlenebilir.
*Ben hazırlandım, artık gidebiliriz; dedi.
*Erken yatın, yarın işe gideceğiz
Şart kipiyle çekimlenmiş fiiller yan cümlenin yüklemi olabilir.
*Erken gelirse birlikte gidelim.
-yor eki yerine -mekte,- makta eki de kullanılabilir
*O zamanlar büyük bir şirkette çalışmaktaydım.
*Haber kipleri zaman anlamı taşır, dilek kipleri zaman anlamı taşımaz.
* Şimdi polisler gelecek, artık çıkalım .
Çekimli fiil sorulduğunda kip,kişi, olumsuzluk ekleri alabilen ve yüklem olan fiiller anlaşılır.
* İçimden şu zalim şüpheyi kaldır.
*Ya sen gel ya beni yanına aldır.
*Mecnun um, Leyla mı gördüm
Bir kerecik baktı geçti
Ne sordum ne de söyledi
Kaşlarını yıktı, geçti
Cümledeki yargı sayısı sorulduğunda çekimli fiiller, fiilimsiler ve ek eylem alarak yüklem olmuş ad soylu sözcükler sayılır.
*Garibim,namıma Kerem diyorlar
*Hastayım, derdime verem diyorlar
*Aslımı el almış, harem diyorlar
*Maraşlı Şeyhoğlu Satılmış ım ben
*Senin dudakların pembe, ellerin beyaz
*Al, tut ellerimi bebek, tut biraz
