OKUMA SANATI VE KURALLARI
Okuma kültürünü kazanmak veya okumayı hayatın bir parçası haline getirmek medeni olmanın ve medeniyetin temel şartıdır. Her şeyin bir sanatı olduğu gibi okumanın da bir sanat ve estetik yönü vardır ve olmalıdır.
Her şeyden önce keyf için yapılan okumalar sıhhîdir. İnsan okumadan zevk almalıdır. Kötü okuma, plansız, hayal âlemine dalarak, bir hedefi olmayan okumalardır. Doğrudan metinlerin tesirinde kalmak, bunları yorumlamamak ve düşüncelerinde okuduklarına yer vermemek de kötü okuma sayılır. Bunlar okuduklarının içine ruhlarını ve düşüncelerini katmazlar. İyi okuma bunun tersi olan okumalardır.
Okumanın da çeşitleri vardır. Çalışma okuması, araştırma okuması, öğrenme okuması ve ezberlemek için yapılan okumalar birbirinden çok farklı okuma şekilleridir. Çalışma okumalarında belirlenen bir konuda ve ana çizgilerinin belirlediği bir yapı ve çatıyı dimağda kurmak veya ona destek olmak için muhtaç olduğu kitapları okumaktır. Böyle bir okumada okuyucu elinde kalemi olduğu halde kitap okur. Kendisi için önemli gördüğü hususlarda kendine bir özet hazırlar. Kitabın önüne ve arkasına notlar ve sahife numaraları koyar ve önemli yerleri çizer.
Okuma kurallarına gelince birçok yazarı ve farklı kitapları okumaktan ise bir yazarı ve birkaç konuyu iyice tanımanın üstünlüğü tartışılamaz. Tanınmış ve tarihe mal olmuş büyük şahsiyetleri ve eserlerini okumak insan için daha faydalıdır. Kendi ruhumuzun gıdasını iyi seçmeliyiz. Kendi muharrirlerimize ve bilginlerimize sahip çıkmak gerekir. Okurken etrafımızda bir sessizlik olmalı ve kendimizi kitabımıza vermeliyiz. Birkaç işi birden yapmak insan fıtratına uygun değildir. Okumayı yarım kesmek, ertesi güne bırakmak, akıl başka şeylerle meşgul iken kitap okumak iyi okuma değildir.
Gerçek okuyucu kendine yalnız geçireceği uzun zamanı hazırlar ve çok sevdiği belli muharrirlere belirli zamanını ayırır. Başta Bediüzzaman olmak üzere Mehmet Akif gibi büyüklere zamanımızı ayırmak gerekir. Kendimizi büyük kitaplara ve değerli şahsiyetlere lâyık hale getirmeliyiz. Kişi arkadaşını seçtiği gibi, kendisine fikir ve bilgi verecek olan kitapları da seçmelidir. Okuma sanatı, hayatı kitaplarda tekrar bulmak ve kitaplar sayesinde daha iyi anlama sanatıdır.
Okumanın kendine özgü adabı vardır. Okumak için yer ve zaman gözetmemek, bir anda bir kitapla meşgul olmak, dikkatini bir noktaya vererek okumak, plan ve program dâhilinde okumak, tembel ruhlar gibi umumi bir göz gezdirmemek, zihni dağıtmamak için amaca hizmet etmeyen şeylerle uğraşmamak, anlayarak ve tefekkür ederek okumak, tefekkür ederken kelimeleri düşünmek yerine manaları düşünerek düşündüğümüz şeyi gayet vazıh bir surette görmeye çalışmak okumanın adabı ve doğru olarak anlamanın da yoludur.
Bediüzzaman’ın en değerli talebelerinden olan Zübeyir Gündüzalp “Zihnen çalışmak, dikkatli olmaktır. Tefekkür etmek, dikkatin bir noktaya teksif ve temerküzünden başka bir şey değildir. Zihni faaliyetin her ikisi de dikkat ister. Şuurlu çalışmalı, düşünerek okumalıdır. Böyle zihni egzersizler, idmanlar, münazaralar yapmalı, zihni inkişaf ettirmelidir. Hafızayı kuvvetlendirmeliyiz” buyurarak bizlere okumanın usulünü göstermiştir.
Bir kitaptan istifade etmek için de şu hususlara dikkat etmek gerekir: “Kitaptaki meseleleri öğrenmeye derin bir arzu duymak, her bölümü dikkatle iki defa okumak, okurken sık sık durup düşünmek ve mühim fikirlerin altını çizmek, okuduklarını tatbik etmeye çalışmak, bir defter ve ajanda tutarak not tutarak okumak” bir kitaptan istifade etmenin en güzel yoludur.
Bernard Shaw “Bir adama rasgele bir şeyi öğretmeye kalkışırsanız, hiçbir şey öğrenemez” demektedir. Öğrenme ve öğretmenin yolu öğrenme isteği oluşturmak ve merak uyandırmaktan geçer. Bediüzzaman’ın “Merak ilmin hocasıdır” buyurması gerçekten dikkate değer bir husustur.
