İslam Dininde Adam Öldürmek ve Hükmü

İslam'da Adam Öldürme ile İlgili Hükümler
MsXLabs.org

İslam dini cana, mala, insan sıhhatine ve yiyeceklere zarar veren yılan, akrep, bit, pire, fare gibi hayvanların öldürümesine cevaz vermekle beraber zararı olmayan ve faydası dokunan mahlukata eziyet vermeyi, zarar vermeyi ve öldürmeyi yasaklamıştır. İnsan olsun hayvan olsun zararsız canlıları öldürmenin durumuna göre cezası vardır.
İslama göre katl, yani öldürme olayının birkaç şekli ve nevi vardır. Bunların cezaları da farklıdır. Katl, öldürme üçe ayrılır.

1. Amden, kasıtlı olarak öldürme: Bir adamın normal tabanca, tüfek, kama ve kılıç gibi öldürücü bir âletle hakkı olmadığı halde, haksız yere başkasını bilerek öldürmektir. Zehirlemek, boğmak, denize kasıtlı atmak suretiyle ölümüne sebep olmak da kasten öldürmek demektir. Böyle birinin cezası kesinlikle “kısas”tır. Kur’ân-ı Kerim “kısasta sizin için hayat vardır” buyurur. Bir kimsenin kısasına sebep olan şahitler sonradan gelerek “biz yalan söyledik, öldüren o değildi” derlerse onlara da kısas uygulanır. Zira onlar yalan şahitlikleriyle o kişinin haksız yere öldürülmesine sebep olmuşlardır.
Bir kişinin öldürülmesine bir çete halinde iki veya üç kişi sebep olsalar onların hepsinin de kısası yapılır. Bir kişi bir adamı tutar, diğeri de onu öldürürse, öldürene kısas, tutana ise hapis cezası uygulanır. Şayet bir kimsenin ölümüne biri zorlar veya teşvik eder, diğeri öldürürse her ikisine de kısas uygulanır.
Kısas katilin maktülün ölümüne nasıl sebep olmuş ise aynı şekilde öldürülmesidir. Ancak katil maktülün ölümüne sihir ve zina gibi dinin yasakladığı bir şekilde sebep olmuş ise bu durumda kısas yerine “idam” cezası uygulanır.
Maktülün varislerinden birisi “biz kısas değil “diyet” istiyoruz” derlerse kısas sakıt olur. şayet varisleri “biz katili affettik, ne kısas ve ne de diyet istemiyoruz” derlerse katilin zimmetinde bir şey kalmaz, ancak Allah’a tövbe etmesi gerekir. Diyet ise 100 deveden ibarettir. Deve bulunmazsa 1000 dinar altın veya 12. 000 dirhemdir. Veya 100 devenin kıymeti takdir edilir.

2. Şibhulamd, kasde benzer öldürme: Dayak, kamçı, tokat gibi normal olmayan ve öldürücü olmayan bir şekilde vurur da sonunda ölüm gerçekleşirse buna “Şibhu’l amd” yani kaste benzer öldürme denir. Bu durumda kısas uygulanmaz; ancak “diyet” gerekir. Zira öldürücü bir aletle vurmamış ve öldürme kastı tahakkuk etmemiştir. Kasıtlı olmayan böyle bir ölüme sebep olmanın diyeti kısas diyetinde olduğu gibi 100 devedir, ancak değeri daha azdır. Yani 3 yaşında 30 hikka, 4 yaşına girmiş 30 cez’a ve 40 hamile deve olmak üzere 100 devedir. Bulınmazsa bunların bedeli verilecektir.

3. Hata ile öldürme: Avda tüfekle av için atarken adama değerse, yani adamı kastetmediği halde veya öldürücü olmayan bir şeyle adamın ölümüne sebep olmaktır. Trafik kazası ile ölüme sebep olmak da böyledir. Hata ile öldürmenin cezası kısas değil, diyettir. Ancak bu diyet kaste benzer öldürmenin diyetinden daha azdır. Hata ile öldürmenin diyeti ise, 1 yaşında 20 deve yavrusu, 2 yaşında 20 erkek ve 20 dişi deve, 3 yaşında 20 deve, 4 yaşında 20 deve olmak üzere 100 devedir.
Diyetin ödenmesinde katilin asabesi de ona yardımcı olacaklardır. Yani, katilin babası, dedesi, oğlu, erkek kardeşi, amcası ve amcasının oğludur. Yalnız akıl-baliğ ve durumu müsait olmayanlar diyetin ödenmesinden muaftırlar. Kâtil diyetin yarısını yüklenir, diğer yarısını sayılan asabesi ve akrabası yüklenir. Şayet akrabası yoksa devlet hazineden yardım edecektir. Kasten öldürmenin diyeti peşindir. Diğerlerinin diyeti ise üç sene içinde ve üç taksitle ödenmesi gerekir.
Kısas bütün varislerin hakkıdır. Bunun için varislerin birisi hazır olmazsa, çocuk veya deli olursa, deli olan iyileşene, çocuk ise akıl ve baliğ olana kadar kısas uygulanmaz. Bu süre içinde kâtil mahkemece hapsedilir. Devletin müsaadesi olmadan da uygulanamaz.

Kısas ile Diyetin Şartları
Kısas ile diyetin bazı şartları vardır. Kısasta zenginlik fakirlik, şerefli ve soylu bir aileye mensup olması kısasın tatbiki içi engel teşkil etmez. Kısasın uygulanması için aşağıdaki şartların bulunması gerekir.
1. Kâtilin maktülün babası olmaması: Bir kimse oğlunu öldürürse hakkında kısas cezası uygulanmaz. “Baba çocuğun hayatına sebep olduğu için çocuk babanın ölümüne sebep olması uygun olmaz” denilmiştir.
2. Kâtilin akıl-baliğ, yani mükellef olması: Çocuk ve deliye kısas uygulanmaz; ancak sarhoş kendi iradesi ile haram olan bir içkiyi içerek sarhoş olduğu ve katle sebep olduğu için kısastan kurtulamaz.
3. Katil ve maktülün denk olması: Müslüman zımmıyi öldürürse kısas uygulanmaz. Ancak diyet terettüp eder. Ancak zımmî bir müslümanı öldürürse kısas uygulanır.
4. Maktülün Müslüman olması veya zımmî veyahut kendisine eman verilen bir gayr-i müslim olması: Kâfir harbî, yani savaş halinde olsa, veya islamdan irtidat etmiş mürted biri olursa ve bir Müslüman tarafından öldürülürse ne kısas ve ne de diyet vacip değildir.

Bir kimse birkaç kişiyi öldürmüş ise ilk maktul için kısas yapılır, diğer maktüllere ise varisleri tarafından diyet ödemelerine hükmedilir. Bir kimse birinin sağ elini keserse onun da sağ eli kesilecektir, sol elini keserse sol eli kesilecektir. Ancak mefluç, yani kullanılmayan bir eli keserse eli kesilmez, diyet gerekir. Parmağın diyeti on devedir. Diğer hususlar mahkemede hakimin vereceği karara göre hükmedilir.
Bir kimse yola kendi veya amme menfaati için kuyu kazar içine biri düşüp ölürse diyetini vermekle mükelleftir. Bir hayvan düşse ölürse bedelini ödemek zorundadır. Bir adam kendi bahçesinde kuyu kazar, başkasının hayvanı düşer ölürse bedelini ödemek zorunda değildir.
Hiç kimse mahkemeye ve hakimin huzuruna çıkarılmadan ve şahitler huzurunda mahkeme edilerek suçu sabit olmadan cezalandırılamaz. Suç sabit olmadıkça suçlu kabul edilemez. Suçun sübutu ise mahkemenin kararı iledir.

M. Ali KAYA
Alıntıdır.

MsXLabs Üye Girişi