İlk Türk İslam devlet yapısı nasıl oluşmuştur?

DEVLET YÖNETİMİ

Türkler cihan hâkimiyeti mefkûresine sahip olduklarından dolayı sürekli devlet kurmuşlar ve çok geniş coğrafyalara da yayılmışlardır. Fakat ülkenin hanedanın ortak malı sayılması, boylar arası mücadele, taht kavgaları gibi sebeplerle birçok Türk Devleti de kısa sürede yıkılmıştır.
a) Hükümdar:
İslam öncesindeki veraset sistemi olan hükümdarlığın babadan oğla veya herhangi bir hanedan üyesine geçişi ile kut inancı aynen devam etmiştir. Hükümdarın yasama, yürütme ve yargı yetkisi vardır.
İslami dönemde Sadece Memluklarda hükümdarlığa geliş şekli farklıydı. Güçlü olan her komutan hükümdarlığı ele geçirebilirdi. Memluklarda bir hanedanlık sistemi yoktu.
Türk-İslam Devletlerinde hükümdarlar Han, Hakan, Sultan, Sultan-ı azam, Sultanu’l âlem, Sultanu’l maşrik vel mağrib, Kadır, Kara, İlig, Melik, Şahinşah ve Harzemşah gibi ünvanlar kullandılar.
Hükümdarlık alametleri ise hutbe okutmak, sikke (para) bastırmak, tuğra, nevbet (davul) çaldırmak, sancak, taç, sorguç, taht, Tuğra, Otağ(saltanat çadırı), hilat (halifenin gönderdiği üzeri ayet işlemeli elbise) menşur (halifenin gönderdiği yazılı belge) , asa, âlem ve çetr (saltanat şemsiyesi) gibi sembollerdir.
b)Hükümet:
Hükümeti oluşturan divanlar şunlardır;
1.Divan-ı Saltanat
Büyük divandır, devlet İşlerini yürütür.
2.Divan-ı İstifa
Maliye Bakanlığıdır. Müstevfi başındaki kişidir.
3.Divan-ı Tuğra ya da Divan-ı İnşa
Yazışmaları Yapan Başkanlıktır. Tuğrai başındaki kişidir.
4.Divan-ı İşraf
Genel Teftiş Bakanlığıdır. Müşrif başındaki kişidir.
5.Divan-ı Arz veya Divan-ı Ceyş
Askerlik İşleri Bakanlığıdır.
Emir-i Arz başındaki kişidir.
c) Saray:
Sultanın ve devlet çalışanlarının bulunduğu yönetim birimidir.
Saray çalışanları;
Hacip:
Divan üyeleri ile sultan arasındaki yazışmaları düzenleyen görevlilerdir. Başlarındaki kişi Hashacip’tir
Kapucubaşı:
Sarayın günlük işlerinin görülmesinden sorumlu olan kişidir.
Silahtar:
Silah imalathanesini yönetir.
Candar:
Saray muhafızlarıdır. Başlarındaki kişiye Emir-i Candar denir.
Âlem:
Bayrak demektir. Bayrakları korumakla görevli kişiye de Alemdar denir.
Cemedar:
Sultanın kıyafetlerinden sorumlu kişidir.
Emir-i Ahur:
Sultanın at ve hayvanlarından sorumlu olan kişidir.
Serhenk:
Sultanın özel korumalarıdır.
ÖNEMLİ NOT: Bütün bu saray görevlileri kapıkullarından (maaşlı askerlerden) seçilirdi.
d) Memleket Yönetimi:
Ülke eyaletlere, eyaletler vilayetlere, vilayetler kazalara, kazalar da köylere ayrılırdı.
Eyalet —> Şıhne-Amil-Muhtesip
Vilayet—> Amid-Amil-Muhtesip
Kaza —> Reis-Amil-Muhtesip
Köy —> İktalı sipahi
Eyalet -> Başında bulunan kişi Şıhne’dir. Eğer hükümdar soyundan bir kişi eyaletin başında ise o zaman ünvanı melik’tir.
Vilayet ve kazaların başında,
Mülki idareden sorumlu -> Amid (vilayet amidi ve kaza amidi)
Mali işlerden sorumlu -> Amil (vilayet amili ve kaza amili)
Halk tarafından seçilen -> Reis (sadece kaza ve nahiyelerde bulunur)
Belediye işlerinden sorumlu -> Muhtesip
Köylerde ise İktalı sipahiler bulunurdu.
Bunların dışında Ulag (posta) teşkilatında çalışan peykler, Münhi diye anılan gizli istihbarat memurları da vardı.

Kaynak

MsXLabs Üye Girişi