Musul Meselesi
MsXLabs.org & MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi
Lozan Antlaşması'ndan sonra Musul'un geleceği konusunda Türkiye Cumhuriyeti ile İngiltere arasında ortaya çıkan siyasî sorun. Aslında Avrupalılar, 19. yüzyılın ilk yarısından başlayarak, tarihi ve dini nedenlerle, daha sonra da zengin petrol yataklarının işletilmesi nedeniyle Musul ile ilgilenmekteydiler. I. Dünya Savaşı sonrasında bölge, İngiliz işgali altına girdi. Türkler ise Musul'u Misakımillî sınırları içinde kabul ettiler.
Lozan Barış Antlaşması'nda Türkiye ile Irak arasındaki sınır konusunda, dolayısıyla Musul'un geleceği konusunda kesin bir anlaşmaya varılamadı. Antlaşmaya, konunun daha sonra iki ülke arasındaki görüşmelerle çözüleceği yolunda bir madde kondu. Bu madde uyarınca görüşmeler 19 Mayıs 1924'te İstanbul'da başladı ve soruna bir çözüm bulunamadığı için konu Milletler Cemiyeti'ne götürüldü. Milletler Cemiyeti'ndeki görüşmelerde Türkiye, Musul'da plebisite taraftar olduğunu açıkladı. İngiltere ise bölge halkının çok cahil olduğunu ileri sürerek plebisit yapılmasının olanaksız olduğunu savundu. Cemiyet, 16 Aralık 1925'te, Musul'un İngiltere mandasındaki Irak'a bırakılmasına karar verdi.
Bu karar, Türk resmî çevrelerince tepkiyle karşılandıysa da Musul'un geri alınması için bir girişimde de bulunulmadı. Bölgenin statüsü, 5 Haziran 1926'da İngiltere ile Türkiye arasında imzalanan bir antlaşmayla kesinlik kazandı. Bu antlaşmayla Türkiye ile Irak arasında bugünkü sınır çizildi; Türkiye, Musul üzerindeki tüm haklarından vazgeçti; buna karşılık Irak'ın da 25 yıl süreyle petrol gelirinin %10'unu Türkiye'ye vermesi kararlaştırıldı.
