Josef Stalin
(1879 Gori-1953 Moskova)
Asıl adı Jozef Visariyonoviç Çugaşvili'dir. Tiflis'te bir papaz okulunda eğitim gördü. Daha sonra gizli bir devrimci örgüte katıldı (1900) ve 1903 yılında Rus Sosyal Demokrat İşçi Partisi'ne girerek, Bolşevikler ile birlikte tavır aldı. 1903-1917 yılları arasında birkaç kez tutuklandı, sürgüne gönderildi ve devrimci çalışmalarını sürdürdü. 1912'de Lenin'in önerisiyle Bolşevik Merkez Komitesi'ne seçildi. 1913-1917 arasında Sibirya'da sürgünde kalan Stalin, Şubat Devrimi sırasında sürgünden kurtuldu ve Petrograd'da Bolşeviklerin liderliğini yaptı. Lenin İsviçre'den dönüp hükümetin devrilmesi gerektiğini savunana dek, Geçici Hükümeti destekledi.
Ekim Devrimi'nin hazırlanmasında, özellikle de parti yayın organının yazıişleri müdürü olarak aktif rol aldı. Sovyet hükümeti kurulduktan sonra, Uluslar Komiserliği (1917-1923) görevine atandı. İç Savaş sırasında (1918-1921), Güney Cephesi'nde Kızıl Ordu komiserliğinde bulundu. O dönemde savaş komiseri olan Troçki ile sürtüşmeleri oldu. 1919'da Politbüro üyeliğine getirildi. Merkez Komite'nin önemli bir alt komitesi olan Orgbüro'da sivrilen Stalin'in, parti içindeki etkinliği arttı. 1921'de Troçki yandaşlarının parti sekreterliğinden uzaklaştırılması üzerine de iyiden iyiye güçlendi. 1922 Nisan ayında parti genel sekreterliğine getirildi. Lenin'in 1922'de hastalanması ve aktif politikadan çekilmesi üzerine yönetimi üstlenen kolektif liderlikte (Zinovyev, Kamenev, Buharin, Rikov, Stalin) etkin bir rol oynadı.
1923'te Troçki'nin önderliğindeki sol muhalefet gelişti. Stalin, Zinovyev ve Kamanev ile birleşerek Troçki'ye karşı "troyka"yı (üçlü yönetim) kurdu. Daha sonra, kendisine karşı Troçki ile ortak tavır alan Zinovyev ve Kamanev'i de Troçki ile birlikte parti yönetiminden uzaklaştırdı. Lenin'in ölümünden sonra (1924), Sovyet politik yaşamının en önemli adı olan Stalin, 1928 yılında, özellikle tarımın kolektifleştirilmesini öngören yoğun bir sanayileşme programını yürürlüğe koydu. Aynı yıl, Buharin önderliğindeki sağ muhalefeti de etkisiz hâle getirdi. Leningrad Bölge Parti Sekreteri Kirov'un bir suikast sonucu öldürülmesinden sonra 1937'de kurulan Moskova mahkemelerinde Stalin'in siyasi rakipleri çeşitli cezalara çarptırıldılar.
1938'deyse, bu temizlik hareketine karışan tüm görevlileri tasfiye etti. 1939'da Hitler ile bir saldırmazlık paktı imzalamasına karşın SSCB'nin 1941'de Alman saldırısına uğraması sonucu, İngiltere ve ABD'nin müttefiki olarak II. Dünya Savaşı'na katıldı. Savaş sırasında Sovyet ordularını yönetti. II. Dünya Savaşı sonrası soğuk savaş döneminde de Stalin, SSCB'yi güçlü bir devlet hâline getirmek için çalıştı. 19. parti kongresinde, yerine geçmesi için Malenkov'u önerdi. Stalin'in 1953'te ölümünden sonra Malenkov, yine kolektif bir liderlik tarafından denetlendi. Daha sonra, bu liderlik içinde yer alan Kruşçev, partinin genel sekreterliğine getirildi. Stalin, 1956'da Kruşçev tarafından, iktidarı kötüye kullandığı ve kişiliği çevresinde bir "mit" yarattığı gerekçesiyle suçlandı. Mezarı, Moskova'daki Kızıl Meydan'dadır.
MsXLabs.org & Morpa Genel Kültür Ansiklopedisi
