Sanat Akımları - Maniyerizm (Mannerizm/Özenticilik)

Rönesans ve Maniyerizm
MsXLabs.org

1350-1450 Erken Rönesans (Gotik)
1450-1500 Olgun Rönesans
1500-1600 Yüksek Rönesans (Maniyerizm)

Ortaçağ resminin felsefesi, metnin yalın bir şekilde anlatılması, okuma bilmeyen halkın dini anlamasıydı. Mekân, form, perspektif ve ifade yoktu. Bu bilinçli bir eksiklikti. Sembolik anlatım bir düzen içerisinde olacak, metin ve resim ilişkisi olacaktı. Ortaçağ bu üç esas üzerine durdu. Sembolik- düzen- metin (resim). Ortaçağ sanatında, zanaatkâr statüsüne sahip bir ressam, kendisine sipariş edilen bir resmi, istediği biçimde, şekillendirme özgürlüğüne sahip değildi. Resim, belirli bir düzende kurulmak zorundaydı.

Natüralist (gözleme dayalı) bir anlatım tarzı henüz ortaya çıkmamıştı. Resimde hakim tema Tanrı’sal alemdi. Bu âlemin gelişigüzel dünyamızdan ne denli muhteşem ve yüce olduğunu göstermek için resmin tüm zemini sıklıkla altın sarısı (yaldız) bir yüzeyle kaplanırdı. (Derinlik etkisinden kaçınmak için). Giotto, resimlerinde bu geleneksel betimleme tarzını tamamen terk etmiştir. Onun resimleriyle ilk defa figürler yere basmaya başlamıştır. Kısaca, figürler ilk defa belirli bir mekânda yer almaya başlamıştır. Eserlerine imzasını atan ilk sanatçı da Giotto’dur. Erken Rönesans’ın diğer önemli ressamları, Massaccio ve Ucello’dur.

Giottio di Bondone, Ognissanti Meryemi

1310, ahşap üstüne tempera ve altın.
325.1 x203.2 cm.
Galleria delgi Uffizi, Floransa

Giottio, Ortaçağ’ın düzlemsel sanat anlayışına ‘mekan’ kavramını sokan ilk sanatçıdır. Giottio ile birlikte figürler arka arkaya sıralanmaya başlamıştır. Bununla birlikte resimde ‘düzen’ estetiğini yaratmıştır. Simetrik bir düzeni arar. Giottio’nun peşine düştüğü güzellik anlayışı da budur. Yine resimde hareketi (doğallığı) yakalama isteği görülür, inandırıcı olmayı amaçlar. Ancak, Giottio, çağın imgeye dayalı resim anlayışını terk etmez. Onun resimlerinde gözlem ver realizmden çok, düşünce ve imge vardır.

Rönesans’la birlikte sanatın temelinde dinsel bağlam giderek gücünü kaybedecektir. Sanat bilimin üzerinde yükseliyordu. Bu sanata hâkim olan ressam da, böylece bir bilim adamı rütbesine erişmişti. Sanatçılar artık mevcut bilimsel yöntemlere başvurmakla kalmıyor, kendileri de yeni buluşlarla gelişmeye katkıda bulunuyorlardı. Gerçekten de sanatçılar bilginlerin bile ötesine geçmişlerdi, doğayı gözlemliyor, bilgilerini, kilisenin izin verdiği konulardan işleyen kitaplardan edinmiyorlardı.

Bu dönüşüm aynı zamanda Erken Rönesans’tan Yüksek Rönesans’a geçişi de simgeler ki, devrinin en ünlü ‘sanatçı bilgin’ i Leonardo Da Vinci’dir. Rönesans’ın en ünlü diğer isimleri:

Michelangelo
Raffello
Gentile Bellini
Boticello
Van Dayk
Tiziano

Bu sanatçılar, birbirlerinden oldukça farklı bireysel anlayışlara sahip olmakla birlikte sanata da yenilikler katmışlardır.

Sanatçılar, artık ‘mekan’a, r’enk’e, ‘bedenler’e, ‘ışık’a ve ‘hareket’e nasıl biçim vereceklerini mükemmel öğrenmişlerdi. Sanatçı doğanın güzelliklerine şiirsel bir tat katmalıydı ve doğa hakkındaki gözlemlerini, sanatın kendi kurallarıyla ve bireysel bakış açılarıyla harmanladılar. Resimler asla yapmacık bir hava taşımıyordu, tersine, her bir eser, adeta başka türlü olamaz izlenimi uyandırıyordu. Yüksek Rönesans’a damgasını vuran ve hepsi aynı kalıptan çıkmış gibi görünen o ‘büyük resimler’ şu özellikleri taşır:

Resim, sade ve sakindir, teklik vardır.
Rönesans, güzelliği figürlerde arar. İnsan vücudu önem kazanır.
Ne kadar koyu olursa olsun resmin hatları bellidir.
Eserlerden hiçbir parça çıkarılmayacak ve hiçbir parça eklenmeyecek hissini verir. Figürler imge olmaktan çıkacak, gözleme dayanacaktır.
Mimari ve peyzaj, resmin tamamlanmasında fon olmaktan çıkıp, resmin kendisi olacaktır.
Kendine özgü bir plan şeması yaratmıştır (ters v).
Asalet, erdemlik, soyluluk en önemli kavramlardır. Resimlerde hemen göze çarpar.
Rönesans soylular ve zenginler sanatıdır. Bu sebeple halk tarafından geniş kabul görmez.
Rönesans resimlerinde kedi, köpek gibi sıradan hayvanlar ve eşyalar görülmez.

1520’lerden sonra Rönesans, yeni bir döneme girecektir. Bu döneme yüksek Rönesans dendiği gibi Maniyerizm de denmektedir. Bu dönemde resimlerde Rönesans’ın katı kuralları yıkılmaya başlar, ortaçağın dini felsefesi tekrar önem kazanır. Yani ruh olarak geriye dönüş, anlatım olarak ileriye gidiş başlar.

Rönesans resmi ile maniyere resimleri arasındaki en önemli farkları şöyle sıralayabiliriz:

Maniyerizm’de figürler ve nesneler dağınıktır. Oysa Rönesans’ta birbirine bağlıdır.
Rönesans’ın ters V kompozisyonu yıkılır, önemini kaybeder.
Manzara önemli yer tutar, alanı genişler.
Tarih, mitoloji gibi konular yerini dinsel konulara bırakır.
Maniyerizm’de figürlerde uzama vardır, yöneliş gökyüzüne doğrudur. İsa’ya ulaşma fikri hâkimdir.
Maniyerizm’de resimler resim düzleminin ortasından sonra yoğunluk ve önem kazanır.
Maniyerizm barok sanatı doğurur.
Maniyerizm’de halka yöneliş vardır.
Yüksek Rönesans’ın en önemli sanatçıları, El Greco, Tinterotto, Caravoccio ve Brugel’dir.

***
Nursel ile Sanatın Büyüsü: Rönesans ve Maniyerizm

MsXLabs Üye Girişi