MALATYA
MsXLabs.org & MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi
Doğu Anadolu'nun Yukarı Fırat bölümünde il ve bu ilin merkezi olan kent. Kuzeydoğuda Erzincan, kuzey ve kuzeybatıda Sıvas, batıda Kahramanmaraş, güneyde Adıyaman, doğuda Elazığ ve güneydoğuda da Diyarbakır illeriyle sınırlanır. Alanı 12.313 km2 olan ilin merkez hariç 13 ilçesi vardır.
Doğu Anadolu'nun nispeten alçak bir yöresinde yer almakla beraber, Malatya ili, ortalama yüksekliği 1.000 m.yi aşan plato ve ovalar, bazı dorukları 2.500 m.yi bulan dağlarla kaplıdır. En önemli düzlüğü, dört yanında dağlar ve daha yüksek düzlüklerle çevrili bulunan "Malatya Ovası"dır. Bu ovanın ana ırmağı, Uzunyayla'nın güneyinden gelerek ovayı batı-doğu yönünde kesen Tohma Suyu'dur.
Doğu Anadolu'nun güneybatısında, Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu bölgelerine komşu bir yörede yer alan Malatya ilinin iklimi, coğrafî yerinin bu özelliğini yansıtır. Karasallık fazla belirli değildir (il merkezinde yılın en soğuk ayının ortalama sıcaklığı -0,9, en sıcak ayının ise 27,5 derecedir). Doğu Anadolu'nun öteki illerinden daha kurak olduğu gibi, yağış rejimiyle de daha çok güney komşularına benzer (Malatya'da 382 mm. olan yıllık yağış tutarının 133 mm.si kış ve 144 mm.si ilkbahar mevsimlerinde düşer; yaz mevsiminin payı ise 20 mm.den ibarettir).
Bazı dağlık yörelerde kalabilmiş olan ve çoğu yerinde bozulmuş durumda bulunan orman dışında egemen doğal bitki topluluğu otçul ve kurakçıl bozkır bitki örtüsüdür. Çoğu il merkezinde toplanmış olan bazı endüstri kuruluşları dışında (Malatya dokuma, şeker ve tütün işleme fabrikası; Malatya ve başlıca ilçelerde değirmenler, kiremit, kayısı kurutma atölyeleri, bazı besin maddeleri imalathaneleri gibi), Malatya ilinin ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayanır.
Böyle olmakla beraber, bu kesimdeki çeşitlilik ve üretim düzeyi Türkiye çapında bir önem taşımaz. En önemli toprak ürünü tahıldır. Yıllık üretimin büyük bir bölümünü buğday oluşturur. Endüstri bitkilerinden yalnız şekerpancarı yetiştirilir; ötekiler çok önemsizdir. Baklagiller içinde en çok fasulye yetiştirilir. Meyve üretiminin %33'ünü kayısı ve %30'unu üzüm; %42 kadarını sebze üretimi oluşturur. Hayvanlar içinde en çok koyun ve kılkeçisi beslenir. Yıllık süt üretimi 65.000 ton kadardır. Malatya ulaşım olanakları açısından oldukça iyi durumdaki illerimizden biridir. 1931'de Adana yönünden gelen Fevzipaşa-Malatya ve 1937'de Sıvas yönünden gelen demiryolları il merkezine ulaşmıştır.
Bu iki demiryolu, batıda Elazığ ilinde yer alan Yolçatı'da iki kola ayrılır. Biri Diyarbakır üzerinden Kurtalan'a, kuzeyde kalan öteki hat ise Muş-Bitlis-Tatvan üzerinden Van'a ve İran sınırına ulaşır. Başlıca karayolları ise şunlardır: Kayseri-Malatya, Sıvas-Gürün-Malatya, Akdeniz kıyıları - Gaziantep - Kahramanmaraş - Malatya ve Elazığ-Malatya. Görüldüğü gibi, il merkezi Malatya Türkiye'nin çeşitli yönlerinden gelen yolların bir düğüm noktasıdır. Bu ulaştırma olanakları, kentin en hızlı kalabalıklaşan il merkezlerinden biri olmasında başlıca rolü oynamış, nüfusu 1935'te 30.000'den 1980'de on kat kadar artarak 286.895'e yükselmiştir. 199)'de ise nüfus 823.521'e ulaşmıştır.
Yöredeki höyük ve kalıntılardan anlaşıldığına göre Malatya çevresi çok eski bir yerleşim alanıdır. Malatya kentinin ilk kuruluş yeri Aslantepe Höyüğü'dür. Tarih boyunca yöre Hititlerin, Asurluların, Urartuların, Romalıların, Bizanslıların, Arapların, Selçuklu Türklerinin, Memlukların egemenliğinde yaşamış ve 1516'da, Yavuz Sultan Selim zamanında Osmanlı Devletine katılmıştır.
