Mao Zedong (Mao Tse-tung) (1893 Hunan - 1978 Pekin)
MsXLabs.org & MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi
Çin devlet adamı ve Çin Halk Cumhuriyeti'nin kurucusu. Orta halli bir köylünün oğluydu. Çocukluğu babasının tarlalarında çalışarak geçti. Okumayı erken öğrendi. 1911'de evinden ayrılıp okumak için eyalet başkentine gitti. Eğitimini zaman zaman okulu bırakıp siyasî olaylara karışarak ya da kitaplıklarda araştırma çalışmaları yaparak sürdürdü. Bu dönem içinde birçok batılı düşünürü de inceledi. 1918'de öğretmen okulunu bitirdi. Bundan sonra Pekin'e giderek Pekin Üniversitesi'nde çalışmaya başladı (1919). Burada Çen Tusiyu ve Li Taço'nun etkisiyle önce anarşizme, sonra Marksizm'e yöneldi.
1919'un sonunda Hunan'a dönerek öğretmenliğe başladı. Aynı zamanda haftalık bir derginin yazıişleri müdürlüğünü yapıyordu. Daha sonra Çangsa'da Sosyalist Gençlik Örgütü'nün bir şubesini kurdu. Haziran 1921'de Çin komünist Partisi'nin kuruluşunda, kurucu üye olarak görev aldı ve Hunan'a döndüğünde yerel parti örgütünün sekreterliğini yaptı (1921-1923). 1923'te Çin komünist Partisi Merkez Komitesi'ne seçilince Sun Yatsen de kendisini Guomingdang Merkez Komitesi'ne geçici üye olarak atadı. Mao, Guomingdang içinde hızla ilerleyerek örgütün yayın organına yazıişleri müdürü, propaganda bölümünün başkanı ve Köylü Hareketini Eğitme Enstitüsü başkanı oldu.
Son görevi nedeniyle pek çok kez Hunan'a gitti. 1927 Martı'nda proleter devriminde köylülüğün rolü konusundaki görüşlerini ilk kez açıkladığı "Hunan'daki Köylü Hareketi Üzerine Araştırma Raporu"nu sunduysa da görüşleri Çin Komünist Partisi'nde olumlu karşılanmadı. 1927 yazında Çin Komünist Partisi ile Guomingdang arasındaki işbirliği kanlı bir şekilde bozulunca Mao ve izleyicileri Hunan'da bir ayaklanma başlattılar. Ayaklanmanın Guomingdang kuvvetleri tarafından ezilmesi üzerine komünistler dağlara çekilmek zorunda kaldılar. Bu başarısızlık, Mao'nun Çin Komünist Partisi Merkez Komitesi'ndeki yerini kaybetmesine yol açtı. Mao dağlarda, Çu Teh ile birlikte ilk Kızıl Ordu'yu ve daha sonra Kasım 1931'de Kiangsi'de ilk sovyet cumhuriyetini kurdu.
Mao bu hükümetin başkanı oldu. Kiangsi Sovyeti, 1934'te Çan Kayçek'in Guomingdang kuvvetlerinin saldırısıyla sona erdi. 1934 Ekimi'nde Çin komünistleri "Uzun Yürüyüş"ü başlattılar. Bir yıl boyunca, kendilerini izleyen Guomingdang kuvvetleriyle dövüşerek, çok güç şartlar altında 9.500 kmden fazla yol katedip Kuzeybatı Çin'deki Şansi'ye vardılar. Mao'nun önderliğinde gerçekleşen bu hareketin başarısı, aynı zamanda onun parti içindeki yerini de bir daha sarsılmaz biçimde pekiştirdi. Yenan'da yeni üssün kuruluşundan sonra Mao, Guomingdang'a, Japon saldırısına karşı işbirliği çağrısında bulundu. 1937'de sağlanan anlaşma pek kararlı olmadı ve sürekli bozularak Ocak 1941'de sona erdi.
Yenan'da kaldığı sürece Mao, Marksizm'i yeniden inceleyerek birçok önemli yazı hazırladı. Bunlardan birisi de "Yeni Demokrasi"dir (1940). 1942-1944 yılları arasında, bir yandan Japonlar ile savaş sürerken bir yandan da parti içinde eğitim kampanyası açıldı. Bu savaş sırasında Mao'nun yönetimindeki komünist güçler büyük bir etkinlik kazanarak savaş sonunda sayıları 1.000.000'u aştı. Bu dönemde parti, aynı zamanda Kuzey Çin'in geniş bir kesiminin kontrolünü eline geçirdi. 1945'te Mao, Parti Merkez Komitesi ve Politbüro'ya yeniden başkan seçildi. Japonların teslim olmasından sonra Çunking'e giderek Çan Kayşek ile buluştu. Görüşmeler başarısızlıkla sonuçlanınca 1946'da iç savaş başladı ve 1949 Ekimi'nde komünistlerin galibiyetiyle son buldu. Çan Kayşek güçleri Tayvan'a kaçtılar. 1 Ekim 1949'da Çin Halk Cumhuriyeti'nin kuruluşu ilân edildi. Mao hükümet başkanı oldu. Aynı kış Moskova'ya giderek Stalin ile 30 yıl süreli bir dostluk ve işbirliği antlaşması imzaladı.
Bundan sonra ülke içinde büyük bir inşa ve onarım çalışması başladı. Bunu toprak reformu kampanyası izledi. 1954'te anayasa yürürlüğe girdi ve Mao, devlet başkanı seçildi. 1953-1957 yılları arasında uygulanan Birinci Beş Yıllık Plân ile de ülkede ekonomik gelişmenin ilk adımlarını attı. Bu dönemin başarıları üzerine 1958'de hemen hemen bütün köylülerin komünlerde örgütlenmesine girişildi. Bu hareket 1960 yılına kadar sürdü. 1959'da Mao cumhurbaşkanlığından ayrıldı. Parti başkanlığı görevini ise ölümüne kadar sürdürdü. 1965'te yönetimde ortaya çıkan ekonomizm eğilimlerine karşı bir grup parti yöneticisinin de desteğiyle bir kampanya başlattı.
"Kültür Devrimi" olarak adlandırılan bu hareket 1969 yılına kadar sürdü. 1971'de Çin Halk Cumhuriyeti'nin Birleşmiş Milletler'e girmesiyle başlayan dönemde ise Çin'in dış ilişkilerini geliştirmeye önem verdi. Çin'in SSCB ile ilişkileri ise 1956'dan sonra gittikçe bozuldu ve ideolojik görüş ayrılıkları biçiminde başlayan zıtlık giderek açık bir düşmanlığa dönüştü. Mao, 1956'dan başlayarak SSCB'nin politikasını sürekli eleştirdi; bu konuda pek çok yazı yazdı. Yaşamı boyunca yazdığı sayısız yazı, yaptığı konuşmalar vb., Çin Komünist Partisi Merkez Komitesi tarafından "Seçme Yapıtlar" adı altında toplanarak yayımlandı. Mao'nun ölümünden sonra Merkez Komitesi'nin ve bu yolla Çin Komünist Partisi'nin başkanlığına Hua Guofeng getirildi.
Güçler büyük bir etkinlik kazanarak savaş sonunda sayıları 1.000.000'u aştı. Bu dönemde parti, aynı zamanda Kuzey Çin'in geniş bir kesiminin kontrolünü eline geçirdi. 1945'te Mao, Parti Merkez Komitesi ve Politbüro'ya yeniden başkan seçildi. Japonların teslim olmasından sonra Çunking'e giderek Çan Kayşek ile buluştu. Görüşmeler başarısızlıkla sonuçlanınca 1946'da iç savaş başladı ve 1949 Ekimi'nde komünistlerin galibiyetiyle son buldu. Çan Kayşek güçleri Tayvan'a kaçtılar. 1 Ekim 1949'da Çin Halk Cumhuriyeti'nin kuruluşu ilân edildi. Mao hükümet başkanı oldu. Aynı kış Moskova'ya giderek Stalin ile 30 yıl süreli bir dostluk ve işbirliği antlaşması imzaladı. Bundan sonra ülke içinde büyük bir inşa ve onarım çalışması başladı. Bunu toprak reformu kampanyası izledi.
1954'te anayasa yürürlüğe girdi ve Mao, devlet başkanı seçildi. 1953-1957 yılları arasında uygulanan Birinci Beş Yıllık Plân ile de ülkede ekonomik gelişmenin ilk adımlarını attı. Bu dönemin başarıları üzerine 1958'de hemen hemen bütün köylülerin komünlerde örgütlenmesine girişildi. Bu hareket 1960 yılına kadar sürdü. 1959'da Mao cumhurbaşkanlığından ayrıldı. Parti başkanlığı görevini ise ölümüne kadar sürdürdü. 1965'te yönetimde ortaya çıkan ekonomizm eğilimlerine karşı bir grup parti yöneticisinin de desteğiyle bir kampanya başlattı. "Kültür Devrimi" olarak adlandırılan bu hareket 1969 yılına kadar sürdü. 1971'de Çin Halk Cumhuriyeti'nin Birleşmiş Milletler'e girmesiyle başlayan dönemde ise Çin'in dış ilişkilerini geliştirmeye önem verdi.
Çin'in SSCB ile ilişkileri ise 1956'dan sonra gittikçe bozuldu ve ideolojik görüş ayrılıkları biçiminde başlayan zıtlık giderek açık bir düşmanlığa dönüştü. Mao, 1956'dan başlayarak SSCB'nin politikasını sürekli eleştirdi; bu konuda pek çok yazı yazdı. Yaşamı boyunca yazdığı sayısız yazı, yaptığı konuşmalar vb., Çin Komünist Partisi Merkez Komitesi tarafından "Seçme Yapıtlar" adı altında toplanarak yayımlandı. Mao'nun ölümünden sonra Merkez Komitesi'nin ve bu yolla Çin Komünist Partisi'nin başkanlığına Hua Guofeng getirildi.
Son düzenleyen Safi; 19 Aralık 2015 21:08
