Samanyolu'nun Dönmesi

‘Dev Karadelik 2 Milyar Yıl Önce Patladı’

Mavi çizgiler içindeki alan, Macellansı Bulutlar'ı temsil ediyor.

Gökbilimciler, her galaksinin merkezinde yer aldığı düşünülen ve Samanyolu Galaksisi’nin de merkezinde bulunan süper büyük karadeliğin en son patlamasını 2 milyar yıl önce gerçekleştirdiğini belirtti. Araştırmacılar, Samanyolu’ndan uzanan parlak gaz bulutlarının kozmik patlamanın kalıntıları olduğunu savundu.Uzay’da ‘arkeolojik’ veriler peşine düşen gökbilimciler, Güneş Sistemi’nin yer aldığı Samanyolu Galaksisi’nin merkezindeki dev karadeliğin en son 2 milyar yıl önce patladığı sonucuna vardı.

Dev karadeliklerin, uzay zamanı büken kozmik devler olmalarının yanı sıra, galaksilerin gelişimi hakkında da birçok sır sakladığı biliniyor. Olağanüstü derecede kozmik materyal içeren dev karadelikler, bir o kadar büyük boyutta enerji püskürtüyor. Dev karadeliklerin belki de en büyük özelliği, bulundukları galaksilerde yıldız oluşumlarını tetiklemeleri ve yıldız oluşumunu sona erdirme kuvvetleri. Samanyolu Galaksisi’nin dev karadeliği, Dünya’dan yaklaşık 25 bin ışık yılı uzaklıkta. Sagittarius A* (Sgr A*) adı verilen galaktik radyodalgalar yayan dev karadelik, 4 milyon Güneş’e eşit bir kütleye sahip.

Discovery News’in verdiği bilgiye göre, eski zamanlarına kıyasla oldukça sakin bir zaman geçiren Sgr A*, dev karadeliğin talihsiz yıldızları ve etrafındaki gaz bulutlarını yuttuğu zamanların ardından küçük X-ray patlamaları dışında sessiz.

Galaksinin en genç karadeliği adayı W49B. NASA'nın Chandra X-ray Gözlemevi Teleskobu tarafından tespit edilen süpernova kalıntısının, bir nötron yıldızına değil ancak karadeliğe dönüşmesi bekleniyor.

Samanyolu’nun süper büyük karadeliğinin en son ne zaman patladığını merak eden Avustralya’nın Sydney Üniversitesi’nden Joss Bland-Hawthorn, galaksideki eski kozmik oluşumları inceleyerek en yakın zamanda yaşanmış kozmik patlamayı belirlemek istedi. Bland-Hawthorn, Galaktik güney kutbunda uzanan büyük hacimli bulutların oluşturduğu bulutlara (Magellanic Stream) değinerek, “Yaklaşık 20 yıldır bu bölgede oluşan tuhaf parlaklığı inceliyoruz... Sebebini anlamayamadığımız bu parlaklığın daha sonra galaksimizin merkezindeki büyük enerji patlamasından kalan fosil olması gerektiğini düşündük” dedi.

Macellansı Akıntı (Magellanic Stream), Samanyolu Galaksisi’nden galaksimizin iki komşusu olan Büyük ve Küçük Macellanımsı Bulutlar’a uzayan, ağırlıklı olarak da hidrojenden oluşan parlak bölgeyi temsil ediyor. Hawthorn, bu parlak gaz kümesinin yaklaşık iki milyar yıl önce yaşanmış çok şiddetli bir patlamanın kalıntıları olduğuna inanıyor. Dev karadelikte yaşanan patlama, ortaya çıkardığı morötesi radyasyonla Macellansı Akıntı’da yer alan hidrojeni harekete geçirdi (hidrojen atomları proton ve elektron olarak ikiye bölündü) ve akıntının kendi radyasyon mekanizmasını harekete geçirdi (proton ve elektronların tekrar bir araya geldi).

Büyük Macellansı Bulutu

Araştırmada yer alan İngiltere’nin Cambridge Üniversitesi’nden Greg Madsen, ‘ortaya çıkan H-alpha tayf çizgilerinin miktarı, akıntıdaki en parlak radyasyonlu bölgelerin galaksi çekirdeğine olan mesafesi ve akıntının zamanla soğuması için gereken zaman gibi tüm bilgilerin, teorileriyle uyum gösterdiğini’ belirtti.

Dev Karadelik Uyurken de Yutuyor

Gökbilimciler, belirttikleri bulguların yanı sıra, antik bir kozmik patlamaya işaret eden başka bilgiler bulunduğunu da belirtti. Kızılötesi ve X-ray gözlemleri, galaksinin merkezinden büyük bir enerji püskürmesi tespit ederek, geçmişte yüksek enerjili bir olayın yaşandığına işaret etti. Araştırma ekibinde yer alan ABD’nin Boulder Üniversitesi’nden Philip Maloney, “Tüm bu bilgiler, galaksimizin merkezinde yaşanmış çok büyük bir patlamaya işaret ediyor” dedi. Gökbilimciler, bu tür patlamaları ‘Seyfert flare’ olarak adlandırıyor. Süper dev karadeliğin eskisi kadar hareketli olmadığını ancak etrafındaki kozmik yapıları yutmaya devam ettiğini belirten Bland-Hawthorn, “Gelecek yıl G2 adı verilen bir nebulayı yutacak... Küçük olacak ama ortaya çıkacak ‘hava fişekleri’ merak ediyoruz” dedi.

Kaynak: Ntvmsnbc / The Astrophysical Journal - Galaxy Zoo (24 Eylül 2013, 18:51)

MsXLabs Üye Girişi